• 25 juni 2014
• Jenny Kamstra

In dit leertraject staat de politieke dimensie van projectsturing en het bijbehorende machtsspel centraal. Als interim manager in de publieke sector ervaart Rudolf dat het woord macht taboe is. “De buzz words zijn mutual gains, samenwerken, co-creatie. Prima natuurlijk, maar machtsrelaties zijn doorslaggevend. Inhoudsgedreven mensen vinden dat heel lastig.” Deze constatering was voor hem aanleiding om vorig jaar managers van de Noord/Zuidlijn, ProRail, Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf uit te nodigen voor een brainstorm over de vraag hoe met dit thema wordt omgegaan in de infrawereld. De ontmoeting resulteerde in het Neerlands diep teamevent ‘De praktijk van de macht’. De grote opkomst en positieve feedback van de deelnemers maakte duidelijk dat de tijd rijp was voor een leertraject voor projectteams.

Welke connotatie heeft het begrip macht voor jou?

‘Ik denk niet als eerste aan misbruik. Er zijn legio voorbeelden waarin macht wordt aangewend om iets goeds tot stand te brengen. Het helpt mij om tegenover macht, machteloos te plaatsen. Wie machteloos is, is niet in staat om anderen te bereiken, te beïnvloeden. Machtsuitoefening hoort bij ons mens zijn. Het gebeurt overal, de kunst is om het spel te leren begrijpen en er plezier in te krijgen.’

Wat is daarvoor nodig?

‘De eerste stap is het kunnen inschatten van je eigen drijfveren en machtspositie en die van de mensen waar je in een bepaalde context mee te maken hebt. De tweede stap is het kunnen kiezen van een effectieve strijdmethode. Dat laatste klinkt oorlogszuchtiger dan het is. Het gaat om de wijze waarop je invloed wilt uitoefenen. Wil je op inhoud overtuigen of met charme verleiden? Strijdmethode is een verzamelnaam voor een enorme diversiteit aan menselijk gedrag in onderlinge interactie. Wat effectief is hangt af van de context.’

Heb jij altijd zo tegen macht en politiek aangekeken of heb je daar zelf ook een ontwikkeling in doorgemaakt?

‘Nee daar heb ik zeker een ontwikkeling in doorgemaakt. Ik dacht vroeger: iedereen gaat voor de inhoud en legt zijn kaarten op tafel. We doorlopen met elkaar een rationeel proces en dan ligt er een goed resultaat. Dat was een beetje naïef. Er staat altijd meer op het spel dan je in eerste instantie ziet. In de publieke sector zijn conflicten onvermijdelijk door schaarste, meningsverschillen over wat het algemeen belang dient, ruzie over hoe het doel het beste kan worden bereikt en last but not least door misverstanden, onbegrip, wantrouwen of afgunst. Ik heb – en nu haal ik Machiavelli aan – geleerd naar de feitelijke werkelijkheid te kijken en niet naar een gefingeerde voorstelling ervan.’

Waarom denk jij dat veel teams met de politieke dimensie van hun werk en met machtsrelaties worstelen?

‘Projectteams zoeken zekerheid en overzicht. Begrijpelijk. Maar het ontwerp en de inpassing zijn, zelfs nog als de schop de grond ingaat, inzet van een belangenstrijd waarin partijen het maakbare plaatje geweld aan kunnen doen. De omgeving van het project is onoverzichtelijk, dynamisch. Tussen de opdrachtgever, die denkt vanuit beperkingen, en externe stakeholders, voor wie beperkingen geen rol spelen, doen zich altijd spanningen voor. De projectorganisatie is in dit spanningsveld het transformatiestation. Het helpt enorm als je vanuit die positie zicht hebt op wat partijen drijft, maar dat is nog niet zo eenvoudig. Vaak is het een mix van persoonlijke en zakelijke motieven, die heel lastig te ontrafelen is. Maar hier ligt wel een opgave voor het team.’

Geldt dat voor alle teamleden of alleen voor de projectmanagers?

‘Weten wat er in de omgeving van het project speelt – bij de opdrachtgever, burgers, bestuurders, de aannemer en lijn- en stafdiensten van de moederorganisatie – is volgens mij een taak van elk teamlid. Iedereen heeft binnen zijn eigen positie de mogelijkheid om invloed uit te oefenen. De omgeving is niet het exclusieve werkterrein van de omgevingsmanager of de projectmanager. Het leertraject richt zich dan ook op het team als geheel.’

Voor welke teams is dit traject geschikt?

‘Voor alle projectteams die aangesloten zijn bij het Neerlands diep netwerk en die zich willen bekwamen in de kneepjes van het beïnvloeden. Maar het is denk ik vooral goed voor teams die op dit moment worstelen met een concreet politiek-bestuurlijk vraagstuk. En dat kan van alles zijn: een actuele mediacrisis die leidt tot verlies van steun onder de bevolking, een impasse in de relatie met lokale bestuurders, spanningen met de bestuurlijk opdrachtgever of een worsteling met staf- lijndiensten van de moederorganisatie. Hoe concreter het probleem hoe beter we er onze tanden in kunnen zetten.’

Hoe ziet het leertraject er uit?

‘We hebben het leertraject zo ontwikkeld dat we voor elk team een programma op maat kunnen maken. We hebben verschillende modules bedacht die we hebben onderverdeeld in drie soorten. De teams kunnen naar eigen behoefte uit die modules kiezen. Maximaal drie die in een dag en een avond gegeven worden.’

Omschrijf die soorten eens?

‘We hebben een aantal modules ontwikkeld die meer inzicht in het begrippenkader geven. Waarom wordt het spel gespeeld? Wat is macht? Hoe werkt politiek en wat is ons eigen aandeel? Modules waarin teamleden aan de slag kunnen met het trainen van de eigen vaardigheden: Hoe speel je het machtsspel? Wat zijn je eigen drijfveren en strijdmethodes? En modules waarin we een concrete situatie behandelen. In de ideale opbouw zitten alle drie de elementen, maar het kan heel goed zijn dat een andere invulling beter past. Dat bepalen we in een intake gesprek.’

Kunnen teams zich al aanmelden?

‘Ja iedereen die interesse heeft of gewoon wat meer over het traject wil weten kan mij altijd benaderen. Maar ik doe de komende weken ook een rondje langs projectteams om eens te horen waar ze zoal tegenaan lopen en op welke manier dit leertraject ze daarbij zou kunnen helpen.’

Meer informatie

Informatie over de modules vind je hier in nadere uitleg over het leertraject: Praktijk van de macht. Projectteams die belangstelling hebben kunnen zich aanmelden voor een oriënterend gesprek bij Rudolf Cremer Eindhoven, rudolf@neerlandsdiep.nl , 06-55706603. Doel van het gesprek: leervraag vaststellen, tijdsinvestering bepalen en leerstijl bepreken.

De Praktijk van de Macht is een leertraject ontwikkeld door Neerlands diep in samenwerking met Gerard Scheffrahn (Noord/Zuidlijn), Karen te Boome (ProRail), Peter van t Hoog (Rijkswaterstaat), Huub van der Kolk (Rijkswaterstaat), Martin Hetebrij (de Politieke Dimensie) en Jacco van der Vegte (Rijksvastgoedbedrijf ai).