Deel 2 Stress & Veerkracht – Shirine Moerkerken veranderkundige

  • 12 maart 2018
  • Florence Tonk

“Hoe maak je mensen weerbaarder in een tijd die hectischer en complexer wordt?” Met die vraag in zijn achterhoofd nodigde Programmamanager Luc Boekesteijn, Shirine Moerkerken uit om een training te verzorgen binnen een module van Nd Brug en de Nd Clinic Veerkracht en Alertheid van Neerlands diep. Vanuit het idee van preventie. Want als je kunt vragen wat je écht nodig hebt om een klus te klaren, kun je stress en overbelasting wellicht voor zijn. Daarover gaan we in gesprek met Shirine in dit tweede deel van deze reeks over stress en veerkracht. Lees hier deel 1 met Luc Boekesteijn.

Over Shirine

Shirine Moerkerken is interventiekundige en veranderkundige. Zij adviseert organisaties bij het veranderen van de wijze waarop zij antwoorden geven op maatschappelijke vraagstukken. Een greep uit de thema’s waarin waarin Shirine is gespecialiseerd: Waarderen van conflict, veroorzaken van verandering en het kraken van disfunctionele patronen. In Nd Brug en de Nd Clinic Veerkracht en Alertheid, verzorgt Shirine de training ‘Vertragen om te versnellen,’ over alert en stevig contracteren met je opdrachtgever.

Shirine Moerkerken: “Projectmanagers zijn een soort helden die heel veel op hun bord krijgen. Ze worden bijna altijd gevraagd het onmogelijke te realiseren.”

Vertragen om te versnellen

Wanneer Shirine trainingen geeft binnen Neerlands diep, kan het in het begin soms even lastig zijn voor deelnemers om te zien wat dit met veerkracht of burn-out te maken heeft, vertelt ze tijdens ons interview. “Ik kom niet met antwoorden. Soms zijn we letterlijk een dag aan het zoeken en reflecteren. Dat kondig ik ook aan: we vertragen om te versnellen. Sommige deelnemers vinden dat ingewikkeld. Zij zijn gewend om actiegericht bezig te zijn en willen oplossingen.”

Risico-eigenschappen

Het zijn niet bepaald de ‘kneusjes’ die geneigd zijn om burn-out te raken. Vaak zijn het juist de ambitieuze, hardwerkende, loyale werknemers die meer risico lopen op extreme overbelasting. Hun belangrijkste persoonlijkheidskenmerken zijn onder meer*:

  • ambitie
  • harde werker
  • groot doorzettingsvermogen
  • loyaal
  • perfectionistisch
  • toegewijd
  • hoge eisen stellen aan zichzelf

Bron: De Baak

Door ruiten roeien

Diezelfde oplossingsgerichtheid wordt ook vrijwel dagelijks gevraagd van projectmanagement binnen grote, complexe projecten. Shirine: “Projectmanagers zijn een soort helden die heel veel op hun bord krijgen. Ze worden bijna altijd gevraagd het onmogelijke te realiseren. Goede projectmanagers zijn bikkels die door ruiten roeien. Maar vraag niet hoe! Vaak werken ze ook binnen een politieke context die gebaat is bij lagere budgetten dan eigenlijk uitvoerbaar zijn.” En dat kan veel, langdurige stress opleveren.

Weerbaar zijn

Shirine traint daarom deelnemers binnen Neerlands diep om voor zichzelf op te komen, weerbaar te zijn door middel van helder contracteren en alertheid. “Veel opdrachten worden bij het koffieapparaat gecontracteerd. Daar vraagt iemand je om ‘even’ aan te schuiven voor een overleg rond een nieuw project. Mensen doen dat welwillend maar voor ze het weten hebben ze een klus aangenomen. Voor ik zelf een opdracht aanneem, ga ik eerst twee uur zitten met de opdrachtgever om te onderhandelen over de voorwaarden. Ik leer mensen hier alerter op te zijn: Natuurlijk schuif ik aan, maar in welke rol kom ik in dit project te zitten? Wat verwacht je dat ik precies kom doen?”

Reflecteren op patronen

Ook maakt Shirine deelnemers alert op patronen die mensen binnen grote, complexe organisaties gewoon zijn gaan vinden. Zoals de sterke focus op oplossingen. “Er wordt van je verwacht dat je de problemen niet identificeert maar dat je met oplossingen komt. Toch is het bij de start van je opdracht helemaal niet zo gek als je eerst een week langer nadenkt voordat je begint te rennen: Scenario’s maken, risico’s bekijken.” Zo leren deelnemers aan de Nd Brugmodule en de Nd Clinic om te reflecteren op hun eigen interactiepatronen binnen de eigen organisatie. “Kan je die patronen op momenten ook veranderen? Vaak lukt dat al met kleine zinnetjes, zoals: ‘Laten we voordat we starten even de risico’s doornemen.’ Of: ‘Hoe gaan we aan de achterkant om met het feit dat dit project voor dit bedrag eigenlijk niet haalbaar is? Ik snap dat dit nodig is om dit project erdoor te krijgen, maar ga je mij ook steunen als er later vragen over komen?’”

 

Oorzaken voor burn-out

In tegenstelling tot wat veel mensen verwachten, is te veel werk slechts een van de zes factoren waardoor mensen overbelast kunnen raken op hun werk. Gebeurtenissen in het privéleven, denk aan een scheiding of mantelzorg, kunnen ook bijdragen aan stress en overbelasting.

Wat op het werk bijdraagt aan het risico op burn-out werd sinds de jaren zeventig onderzocht door de Amerikaanse hoogleraar Christina Maslach.* Haar onderzoek resulteerde in deze zes factoren:

  • Hoeveelheid werk
  • Grip op eigen werkzaamheden
  • Beloning: financieel, sociaal of intrinsiek
  • Gemeenschap: samenwerking, interactie en conflict op het werk
  • Rechtvaardigheid, bijvoorbeeld bij taakverdeling, salarisverschillen, promotiekansen en omgaan met meningsverschillen.
  • Waarden: persoonlijke waarden en doelen stroken niet met die van de organisatie.

Bron: o.a. Forbes

Confronterend

Een van de meest confronterende onderdelen, is het inzicht dat je vaak zelf bepaalde interactiepatronen en gewoonten in stand houdt binnen je organisatie. Shirine: “Want wie ben je nog als je de patronen doorbreekt? Kun je nog wel een held zijn als je de juiste condities voor een project hebt afgedwongen? Als ik train op helder contracteren, zitten er altijd mensen bij die er belang bij hebben om oude patronen in stand te houden,” zegt Shirine. “Dat gaat vaak onbewust.”

Steun en mededogen

Weerbaarheid en reflectie zijn goede manieren om overbelasting tegen te gaan, maar wat doe je als het toch misgaat? Hoe ga je als leidinggevende om met het signaal van een medewerker dat hij of zij overbelast is? Die vraag wilde een ervaringsdeskundige uit het netwerk graag voorleggen aan Shirine. “Ik zou zeggen: onderzoek als leidinggevende op zo’n moment wat er wel en niet lukt binnen je team. Hoe word je als leidinggevende en als team effectiever? En welk aandeel heb je daar zelf in?” Net als Luc Boekesteijn, geeft Shirine aan dat leidinggevenden zelf ook steun kunnen gebruiken als er teamleden uitvallen door stress of burn-out. “Er mag best meer mededogen zijn voor leidinggevenden die in hetzelfde systeem groot zijn geworden als degenen die overbelast raken.”

Checklist burn-out signalering

Bij een dreigende burn-out kan een medewerker:

  • vaak kortdurend ziek zijn met ‘onschuldige’ klachten als griep of rugpijn;
  • vaak geïrriteerd en cynisch reageren;
  • harder en langer werken maar zonder resultaat, prestaties worden minder;
  • zich voortdurend moe voelen, van weekend naar weekend leven en van vakantie naar vakantie om zich op te kunnen laden, wat niet lukt;
  • het werk als zinloos ervaren;
  • veel piekeren, ook thuis;
  • sociale activiteiten en hobby’s hebben opgegeven;
  • negatieve gedachten over zichzelf hebben;
  • aankomen in gewicht (of juist afvallen).

Bron: De Baak

Organiseer meer steun

En hoe blijf je zelf overeind in perioden van langdurige stress en grote uitdagingen binnen projecten? “Geef je grenzen aan,” aldus Shirine. “Ook hier geldt: met kleine veranderingen bereik je meer dan je denkt. Ten tweede: organiseer je eigen steun. Welke interacties en relaties kun je om jezelf heen organiseren? Laat je helpen bij je project, niet alleen door erover te praten maar ook door aanvullende steun, verzamel talent om je heen. Ga sparren met je baas, zeg tegen hem: ‘Goh jij bent daar beter in dan ik, kunnen we hier af en toe over sparren?’ Dat is kwetsbaar maar het werkt vaak goed. Zo heb je regelmatiger contact en ontstaat een betere relatie. Zo organiseer je meer steun. Dat doe je ook door je netwerk te vergroten, zoals binnen Neerlands diep. Zij zijn goed in georganiseerde reflectie en dat helpt al snel.”

Shirine’s preventietips:

Ik werk heel hard en ben in die zin geen voorbeeld, zo sport ik bijvoorbeeld te weinig. Wat ik stiekem misschien goed doe, is dat ik veel mensen om me heen verzamel waarmee ik goede relaties heb. Zij geven me heel veel steun. Nadat ik een kind kreeg, had ik bijvoorbeeld ineens een enorme groep andere moeders om me heen verzameld die er echt waren voor mij.

In mijn werk heb ik grote variëteit van talent om me heen verzameld, waaronder veel kunstenaars. Zij kijken heel anders naar de wereld en dat relativeert en inspireert mij. Er is altijd wel weer een ander perspectief. Daarnaast heb ik een hele steunende man. En als je dan een dag naar de Efteling gaat met je gezin, en je ziet je kleine vent genieten met een rode neus, dan zakt de stress wel uit je schouders.

 

Leestips van Shirine:

  • Mijn eigen boek: Hoe ik verander. “Dat is vooral leuk voor mensen die wat meer naar het maatschappelijke kant van deze problematiek willen kijken, of willen weten hoe zij hun eigen organisatie kunnen veranderen.”
  • Leike van Oss en Jaap van het hek, Onveranderbaarheid van organisaties. Shirine: “Dit boek gaat over de robuustheid van organisaties, waardoor je ook waardering ontwikkelt voor wat er onveranderbaar is.”
  • Joris Luijendijk, Je hebt het niet van mij, maar... Shirine: “Een boek voor wie meer uit de pas wil lopen in een politieke context.”
  • Nassim Nicholas Taleb, Antifragiel: dingen die baat hebben bij wanorde. Shirine: “Taleb bepleit dat organisaties geen mammoettankers moeten zijn maar sterker worden als er dingen misgaan. Organiseren op missers.”
  • Karl E. Weick en Kathleen M. Suthcliffe: Managing the Unexpected: Resilient performance in an age of uncertainty.

 

Reageer

Ook interessant

  • Nieuws
  • Deel 1 Stress & veerkracht – Luc Boekesteijn Programmamanager Neerlands diep

We zien het regelmatig terug in het nieuws: Steeds meer mensen, tot ruim een miljoen Nederlanders per jaar, krijgt te maken met burn-out verschijnselen. Hoe is het gesteld met stress, overbelasting én veerkracht binnen de publieke bouw- en infrasector? Over die vraag maakt Neerlands diep een themaserie met experts en ervaringsdeskundigen. We trappen af met Luc Boekesteijn van Neerlands diep.

lees meer
  • Nieuws
  • Deel 3 Kijken in de Spiegel: ontdekt

Wanneer zeg je iets wel en wanneer juist niet? Wat betekent deelname aan Nd Brug voor je huwelijk? Wie is de kolonel? En is lui zijn wel zo slecht? Vier projectmanagers van drie organisaties vertellen erover in het derde en laatste deel van korte film Kijken in de Spiegel. Dit keer staan hun ontdekkingen tijdens het volgen van Nd Brug centraal.

lees meer
  • Nieuws
  • Het Brugprogramma gaf meer energie dan het kostte

Marco Boer van het Waterschap Hollandse Delta combineerde het afgelopen anderhalf jaar het Brugprogramma van Neerlands diep met een opvallende carrièremove. Het leerprogramma, nieuwe projecten én aangeboren talenten en (eigen) aardigheden resulteerden in een opvallende groei, ziet ook projectteamlid Marcel de Haan. “Marco heeft ons vertrouwen gewonnen.” Wij spraken hen over de toegevoegde waarde van het volgen van een Brugprogramma.

lees meer