“Met ‘wij/zij’ kan je niet meer aankomen”

  • 04 november 2015
  • Jenny Kamstra

Vooruit kijkend naar de bijeenkomst die wij op 12 november organiseren met Metro en Tram van gemeente Amsterdam over het al dan niet aanbesteden van communicatie, hier een interview met Desiree Florie, communicatiemanager van A2 Maastricht over dat onderwerp. Het interview werd eerder op www.noordzuidlijnkennis.geplaatst. In Maastricht pakken ze de communicatie van de grootschalige herinrichting rond de A2 onorthodox aan; het contract ging letterlijk in de la, de bureaus werden aaneen geschoven en vanaf dat moment deden opdrachtgever en aannemer de communicatie samen. Echt samen. ‘Het is overmoedig om te denken dat je de boel als opdrachtgever in de hand kunt houden’, zegt communicatiemanager Desiree Florie, vanaf dag één betrokken bij het project.

vlechtbeton-fietsbrug

‘We gingen in één kantoor zitten en vanaf dat moment was het wij/zij-gevoel tussen ons en de aannemer verdwenen’

Met stijgende verbazing las Desiree Florie de eerdere interviews over dit onderwerp. Volgens Sacha van Anraat, die als communicatie-adviseur bij de gemeente Amsterdam de discussie opende, is het voor een langdurig en grootstedelijk project als de Noord/Zuidlijn onmogelijk om als opdrachtgever de communicatie uit handen te geven. De essentie van communicatie is volgens haar namelijk het aangaan van duurzame relaties met alle partijen in en om het project. Florie is het er mee eens dat duurzame relaties een essentiële succesfactor zijn, maar ze gelooft alleen niet dat alleen de opdrachtgever hiervoor het juiste gereedschap in huis heeft.

‘Wil je een duurzame relatie realiseren, dan zal je de héle projectorganisatie communicatief moeten maken. Wij zijn in 2003 begonnen met een centrale aanpak communicatie en woordvoering namens de vier overheidspartners. Na de keuze van het beste plan, zijn we gaan werken aan een duurzame relatie met de bouwer. Niet als kemphanen tegenover elkaar staan, niet denken in tegengestelde belangen, maar op zoek gaan naar gezamenlijke doelen en gedeelde kernwaarden – om vanuit dat startpunt samen op te trekken. Vaak denkt men vanuit overheidsinstanties dat het commerciële belang van de aannemer per definitie niet te rijmen is met het publieke belang dat zij behartigen, maar dat ligt echt genuanceerder. De verschillen zijn veel minder groot dan men vaak denkt, de overlap is veel groter. De aannemer wil snel en efficiënt opleveren zonder al te veel gedoe. Als opdrachtgever wil je dat ook. Dat zij ook geld willen verdienen, staat dat gedeelde doel allerminst in de weg.’

Contract in de la

Dat inzicht was er niet vanaf het begin, erkent Florie meteen. Sterker nog; toen het project in 2009 in de steigers gezet werd, was het onderdeel communicatie contractueel langs klassieke lijnen verdeeld; de publiekscommunicatie door de opdrachtgever (in dit geval vier bestuurlijke partijen; Rijkswaterstaat (RWS), de gemeentes Maastricht en Meerssen en de provincie Limburg) en bouwcommunicatie door de opdrachtnemer (Avenue2, de aannemerscombinatie van Strukton/Ballast Nebam). Florie: ‘Het eerste jaar verloren we kostbare tijd aan discussies over wie wat wanneer ging doen, enorm vermoeiend en totaal niet effectief. Je kunt publieks- en bouwcommunicatie niet van elkaar scheiden. Als opdrachtgever ben je in je publiekscommunicatie altijd te laat omdat je voor informatie afhankelijk bent van de mensen in de bouwkeet. Ook zij moeten worden overtuigd van een gezamenlijke aanpak en een gezamenlijk belang. Op een gegeven moment hebben we de knoop doorgehakt: we stoppen met deze exercitie en maken één communicatieteam met zowel mensen van opdrachtgevers als –nemerskant. In een klap waren we van het wij/zij-gevoel af.’

Of dat zo maar ging met al die verschillende belangen? Florie: ‘Ja, dat is nooit een probleem gebleken. We kwamen er achter dat het eigenlijk niet uitmaakt welk belang iemand heeft, zolang het besef er is dat je je eigen belangen schaadt als je de ander in de wielen rijdt. Dan bereikt niemand zijn doel en zijn er alleen verliezers.’

‘Het kan nooit zo zijn dat je als opdrachtgever een 8 scoort voor je communicatie en de uitvoerder niet verder komt dan een 4, of omgekeerd. Het móet en-en zijn om echt succesvol te kunnen zijn. Om de impasse te doorbreken, moet je stoppen met bakkeleien over wie wat volgens het contract moet doen. Door lijfelijk bij elkaar in een kantoor te gaan zitten, konden we elke situatie die zich voordeed snel en pragmatisch aanvliegen; welke strategie past hierbij als we over zes maanden dat of dat doel willen bereiken? Het oorspronkelijke contract is in de la gegaan, letterlijk. Er zijn wel wat communicatieplannen op papier gezet, maar er zijn geen ‘harde’ afspraken, want dan blijf je in dat conflictdenken hangen. De samenvoeging is organisch gegroeid. Wie neemt eindbesluiten? Wie geeft richting? Als je écht samenwerkt, is dat een kwestie van geven en nemen.’

Maak organisatie communicatief

Florie gelooft er niet in dat communicatie “in handen” kunt hebben en dus ook niet dat het nodig is die “uit handen te geven”. Florie: ‘Het is overmoedig om te denken dat je een strakke regie over de woordvoering kunt houden, beter is het te investeren in het communicatief maken van de héle organisatie. Decentraliseren is essentieel. Juist de man of vrouw in de bouwkeet, op straat, op de vrachtwagen – die moet zich verantwoordelijk voelen voor het verstrekken van de juiste informatie aan betrokkenen en omwonenden. Bij ons mag iedereen het woord voeren. Communicatie coördineert en begeleidt, maar journalisten krijgen vooral die mensen te spreken die daadwerkelijk het werk doen waar de vragen over gaan. Ze richten zich daarbij op vragen over hun taak. Algemene vragen blijven voor communicatie. Onze medewerkers werken in een stad waar gewoond, gewerkt en geleefd wordt – dan moet je er tegen kunnen dat je op de vingers gekeken wordt. En het leuk vinden om daar tekst en uitleg over te geven. Neem de Dag van de Bouw – ik hoor wel eens dat collega’s elders in het land moeite hebben om de aannemer daar voor te enthousiasmeren. Hier waren er vorig jaar 12.500 bezoekers, en we stonden er echt voor de derde keer als team. Dat geeft zo’n enorme boost, daar kunnen geen tien dure teambuildingssessies tegenop.’

Natuurlijk heeft het consequenties, deze manier van werken, vervolgt Florie. ‘Je moet als opdrachtgever een stapje terug willen doen, zodat de aannemer zich kan presenteren. Iedereen in de stad kent de naam Avenue2, wij gunnen het hen om met het project te pronken. Dat is ook oké, zij zijn degene die uiteindelijk bouwen en huzarenstuk na huzarenstuk afleveren.’ 

Goede tijden, slechte tijden

De meest gestelde vraag aan Florie’s team: werkt jullie aanpak niet alleen in goede tijden? Wat doen jullie in lastige situaties? ‘Wellicht hebben we geluk gehad dat we onze samenwerking in ‘gewone tijden’ hebben kunnen opbouwen’, is dan het antwoord van Florie. ‘Toen het echt moeilijk werd, bijvoorbeeld rondom het thema van de inzet van buitenlandse werknemers, moesten we juist in het belang van het project op elkaar kunnen rekenen zonder te vervallen in een juridische acties. En dat is ook gelukt.’

De onorthodoxe aanpak heeft in haar ogen meer voordelen dan nadelen. ‘Wij hebben de wijsheid natuurlijk niet in pacht, maar met vallen en opstaan hebben we een aanpak gevonden die voor ons goed werkt. Er komen veel andere overheidsorganen kijken hoe we het hier doen, ze vinden het interessant. Maar zelf kiezen ze er vaak toch voor dingen volgens een traditionele taakverdeling vast te leggen. Terwijl ik vind dat je met die wij/zij-instelling eigenlijk niet meer aan kunt komen. De omschakeling van die mindset, die ben ik nog niet op veel andere plekken tegen gekomen. Dat is jammer, want het is niet alleen veel effectiever, maar ook echt veel leuker om op die manier te werken. Bij ons geldt Best for Project. Dat is gunstig voor opdrachtgever, -nemer en vooral ook voor de omgeving.”

A2 Maastricht

In 2011 is Avenue2, de aannemerscombinatie van Strukton en Ballast Nebam, gestart met voorbereidende werkzaamheden zoals het verleggen van kabels, leidingen en riolering, bodem- en archeologieonderzoek, kappen van bomen en sloop van de eerste flats voor A2 Maastricht. In 2012 is gestart met de daadwerkelijke bouw van de A2-tunnel en de ombouw van knooppunt Kruisdonk.

Door de gestapelde tunnel bij de zogeheten Groene Loper – de eerste in zijn soort in Nederland – gaat straks tot tachtig procent van het huidige verkeer onder de grond van a naar b en ontstaat er bovengronds een zogenoemde ‘groene loper’ voor fietsers en voetgangers. Ingebruikname van de tunnel is eind 2016 gepland. De bovengrondse werkzaamheden beginnen in 2017. Het volledige project – inclusief de bovengrondse herprofilering – loopt tot 2026.

Reageer

Ook interessant

  • Anders samenwerken met je stakeholders in de Nd Opgave-impuls

In de Nd Opgave-impuls staat het werken aan een complexe opgave samen met het stakeholderveld centraal. Het programma helpt teams het veld in kaart te brengen, stakeholders uit te nodigen en collectief eigenaarschap te creëren rond een opgave. Vijf teams rondden het programma – tot dan nog de Nd Transitiechallenge – begin van dit jaar […]

lees meer
  • Zuidasdok OVT gespiegeld door collega’s

Station Amsterdam Zuid groeit snel en wordt naar verwachting het op een na grootste station in Amsterdam. Een gezamenlijk programma van Rijkswaterstaat, ProRail en Amsterdam richt zich op het ondergronds brengen van de A10-zuid bij de Zuidas. Het project Zuidasdok is in 2020 omgevormd tot een programma-organisatie met afzonderlijke projectonderdelen. Het eerste project, de OV […]

lees meer
  • Nieuws
  • Er was eens… Nd Teams 2024

De laven sliepen nog, Holle Bolle Gijs had zijn buik nog vol. De Efteling lag er nog stil bij toen een Arabische poortwachter op de vroege morgen de deelnemers van Nd Teams 2024 naar hun bestemming begeleidde. Sommigen konden hun bijna kinderlijke enthousiasme niet bedwingen. En terecht. Hoe vaak komt het nou voor dat je […]

lees meer