- 25 februari 2025
- Marjolein de Wit
Wanneer je werkt aan grootschalige projecten, zoals de versterking van de Lekdijk binnen de alliantie Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) van de 21 waterschappen en Rijkswaterstaat, kom je onvermijdelijk verandering en weerstand tegen. Remco Bentum, programmamanager van Sterke Lekdijk, deed met het deelproject Wijk bij Duurstede – Amerongen (WAM) mee met het teamleertraject Nd Opgave-impuls: “Opgave-impuls helpt je om van een afstand opnieuw naar je aanpak te kijken. Met nieuwe methodes en inzichten kun je beweging creëren waar je eerder vastliep.”
Bij het programma Sterke Lekdijk draait het niet alleen om het versterken van de dijk, maar ook om het ontwikkelen van innovatieve oplossingen. Deze dubbele doelstelling vormt de kern van hun aanpak. Waar traditionele overheidsprojecten vaak eindigen zodra de aannemer zijn werk heeft gedaan, kiest het team van Remco bewust voor een langdurige samenwerking met innovatiepartners. “Normaal gesproken besteedt de overheid een werk aan en neemt daarna afscheid van de aannemer zodra het project is gerealiseerd. Wij wilden dit anders aanpakken: samen het plan maken, samen innoveren en vervolgens ook samen de realisatiefase doorlopen. WAM is het eerste project waarin we deze werkwijze toepassen: samen ontwerpen, daarna bouwen. Als dit goed bevalt, gaan we door naar het tweede project. Sterke Lekdijk bestaat uit zes projecten en drie aannemers, waarbij iedere aannemer de kans krijgt om twee projecten te realiseren. Als de samenwerking niet naar wens is, neemt één partij afscheid en gaan we verder met de andere twee. Dit laatste is echter niet aan de orde.”
Remco Bentum bij de Lekdijk
De uitdaging van de transitie naar uitvoeringsfase
Deze aanpak kent echter uitdagingen, vooral bij de overgang van de planfase naar de realisatiefase. Dat werd duidelijk tijdens een eerder project: “Je werkt als opdrachtgever en opdrachtnemer drie jaar lang als één team, maar zodra het contract ingaat, zit je plots weer tegenover elkaar in de bouwkeet.”
Bij het deelproject WAM wilde het team deze valkuil vermijden. In de planfase werkten aannemers, het waterschap en andere stakeholders nauw samen in een bouwteam, met als doel een soepele overgang naar de realisatiefase. Om deze transitie in goede banen te leiden, deed het team mee aan Nd Opgave-impuls. Voor het traject stelde Remco een impulsteam samen met zeven sleutelspelers: vanuit het project drie mensen van het waterschap en drie van de aannemer, met Remco als programmamanager om de verticale verbinding te waarborgen. De beperkte groepsgrootte zorgde voor focus en effectiviteit.
Deelname aan het leertraject
Remco vertelt dat de projectteamleden in het begin sceptisch waren: ”Ze dachten: ‘Moeten we nu aan praattherapie of teambuilding doen? Wat krijgen we nu?’ In de beginfase moest ik mensen echt over de streep trekken. Maar gaandeweg veranderde dat beeld. Toen we merkten dat het direct resultaat opleverde en concreet toepasbaar was, sloeg de terughoudendheid om in enthousiasme. Het ging niet om een cursus, maar om samen iets nieuws te proberen en zo tot een gedragen aanpak te komen.”
Volgens Remco was het opnieuw in kaart brengen van het stakeholderveld een van de meest waardevolle interventies tijdens het traject: “Daarbij lag de focus niet alleen op wie betrokken is, maar vooral op wie ons kan helpen. Door deze analyse ontdekten we dat we soms te veel aandacht gaven aan bepaalde partijen, terwijl anderen met invloed over het hoofd werden gezien. Dat leidde direct tot nieuwe gesprekken.”
Een belangrijke doorbraak kwam tijdens de multistakeholderdialoog, de voorlaatste van zes bijeenkomsten. Aan tafel zaten een directeur van de aannemer, een van het waterschap, iemand van het HWBP en de beheerder. Waar partijen normaal afzonderlijk met elkaar overleggen, bood deze sessie een kans om samen te bespreken waar knelpunten zaten. Remco: “Iedereen keek vanuit zijn eigen belang: de aannemer wilde later stukken aanleveren, HWBP wilde eerder ontvangen, en de beheerder wilde eerst een goedgekeurd plan. Door samen in gesprek te gaan, ontdekten we dat onze belangen niet strijdig waren, we wisten alleen niet hoe we het moesten oplossen.”
Vooraf aan de multistakeholderdialoog was met behulp van storytelling het kernprobleem helder geformuleerd. Hierdoor ontstond een open gesprek waarin de partijen samen een stappenplan en planning voor 2024 opstelden. Iets wat voorheen onbespreekbaar leek. Dankzij de begeleiding van Neerlands diep en de samenwerking met de zeven sleutelspelers ontstond een gemeenschappelijke taal en een duidelijke aanpak die tot oktober 2024 standhield. Deze aanpak zorgde ervoor dat afspraken werden nagekomen en er een gedeeld begrip ontstond binnen het team en de achterban.
Reflectie van andere teams
Naast het werken met het eigen team kregen de deelnemers ook de kans om hun vraagstukken te pitchen aan andere projecten. De eerlijke feedback van collega-projecten, die met een frisse blik keken en zich richtten op de hoofdlijnen, bleek van grote waarde. Remco: “We dachten eerst dat onze problemen uniek waren, maar na één dag zagen we dat andere projecten tegen dezelfde uitdagingen aanliepen.
Het levert veel op in kleine gesprekken. “Zo ging het ene gesprek over een gemaal of het spoor en bij ons over een dijk. Hoewel de contexten verschillen, blijken de problemen vaak vergelijkbaar: een stakeholder die niet wil meewerken, een opdrachtgever met andere wensen of een bestuurder met een afwijkende visie. Het is waardevol om daar samen over na te denken: hoe pak je dat aan?”
Resultaten
Bewustwording is volgens Remco het belangrijkste resultaat. Het besef dat we problemen gezamenlijk kunnen oplossen, heeft het team sterker gemaakt. Ook het draagvlak dat tijdens het traject werd gecreëerd, was cruciaal. Door steeds terug te grijpen op de routekaart en de grote lijnen van onze aanpak, bleef iedereen gecommitteerd. Dit zorgde ervoor dat het team ook naar de achterban duidelijk kon maken:
“’Zo gaan we het doen en zo regelen we het.’ Die gezamenlijke koers was een belangrijke interventie.”
Dit gaf richting, zonder alles tot in detail vast te leggen. We wisten: we moeten naar punt A en we zien wel hoe de route loopt, maar in september 2024 willen we daar zijn. Dit gedeelde beeld bleek misschien wel het belangrijkste, omdat iedereen voorheen een eigen interpretatie had, wat leidde tot wrijving en strijd.
Terugkijkend op de deelname aan het leertraject, is Remco trots op de concrete resultaten die het team heeft behaald. “Zo is het ons gelukt om op tijd de subsidieaanvragen bij het HWBP in te dienen én goedgekeurd te krijgen. Het traject heeft ons ook geleerd om anders naar weerstand te kijken. In plaats van te duwen en trekken aan mensen die ‘tegen’ lijken te zijn, zijn we goede gesprekken gaan voeren. Door eerlijk ons probleem op tafel te leggen en te luisteren naar de perspectieven van anderen, ontstonden er vaak verrassend positieve resultaten.”
Waarde
Remco kijkt positief terug op de deelname aan de Nd Opgave-impuls: “Wat de Nd Opgave-impuls zo effectief maakt, is de langere doorlooptijd. Verandering gebeurt nu eenmaal niet van de ene op de andere dag. Door maandelijks bijeen te komen en continu gestimuleerd te worden om met de acties aan de slag te gaan, werd het een structureel onderdeel van ons werk. Hoewel het een flinke tijdsinvestering was, heeft het ons veel meer opgeleverd dan het heeft gekost. Niet alleen in termen van concrete resultaten, maar ook in betere samenwerking, minder escalaties en meer harmonie binnen het team.”
Een ander krachtig aspect van het traject is de veilige leeromgeving. “Iedereen weet dat het niet alleen om het oplossen van een vraagstuk gaat, maar ook om samen te leren en te experimenteren. Dat haalt de druk weg en maakt het makkelijker om nieuwe dingen te proberen.”
“Tot slot is onze belangrijkste les misschien wel deze: hoe meer je investeert, hoe meer je eruit haalt. We hebben er als team veel tijd en energie in gestoken en daar hebben we nog veel meer voor teruggekregen.”
