- 17 januari 2014
- Jenny Kamstra
Volgend op zijn afscheid als Directeur Projecten bij de Dienst Infrastructuur van Rijkswaterstaat kreeg Sieben Poel een gesprek cadeau. Een gesprek met Dick Wynberg (Hoofd Shell Project Academie), dat hem de gelegenheid gaf zijn visie op de ontwikkeling van projectmanagement bij Rijkswaterstaat te delen en ons om zijn kennis verder over te dragen. Omdat kennis zich nu eenmaal het best laat borgen in de dagelijkse praktijk, vragen we steeds iemand uit die praktijk om in de vorm van een column te reflecteren op een fragment uit het gesprek met Sieben. Verschillende thema’s die aan bod komen in het interview, vormen steeds het onderwerp van de column. Deze keer is het woord aan Menno van Iterson over het thema: Veiligheid.
Menno van Iterson werkt al sinds halverwege de jaren negentig als veiligheidsadviseur voor grote rail- en infraprojecten en heeft in die jaren veel zien veranderen. Op dit moment werkt hij voor de Amsterdamse Dienst Metro. Samen met nog drie veiligheidsadviseurs adviseert hij de dienst over veiligheid en gezondheid bij de bouw van de Noord/Zuidlijn en een aantal projecten op het bestaande tram- en metronetwerk. De veiligheid verhogen doe je volgens Menno vooral door het veiligheidsbewustzijn te vergroten. Op de vloer, maar ook bij de directie.
In het videofragment merkt Sieben Poel op dat de bouwwereld op het gebied van veiligheid en gezondheid nog een hoop te leren heeft van de petrochemische industrie, waar interviewer Dick Wynberg in werkt. ‘We hebben de afgelopen 5 tot 10 jaar wel flinke stappen gemaakt, maar het is nog niet zo in de genen doorleeft als bij jullie.’ Verder maakt Sieben onderscheid tussen fysieke veiligheid en iets wat hij, geestelijke veiligheid noemt, daarmee bedoelt hij onveilige situaties die ontstaan doordat een werknemer te veel onder druk staat. ‘Zie maar eens of iemand overbelast is. Ik zou willen dat ik dat beter kon.’ Wat is volgens Menno van Iterson de ontwikkeling op het gebied van veiligheid in de bouw- en infrawereld? En wat vindt hij van het onderscheid dat Sieben Poel in het videofragment maakt?
Menno van Iterson, coördinator Veiligheid & Gezondheid Project Noord/Zuidlijn
Vóór het kalf verdrinkt
‘Bij het zien van het videofragment moest ik meteen denken aan een heel simpel grafiekje dat ik ooit eens van een professor kreeg. Dat grafiekje liet zien dat er een keerpunt is voor het aantal procedures en wetten. Een punt waar nog meer regels niet meer leiden tot méér veiligheid, maar juist tot minder. Omdat ze ons afleiden van waar het werkelijk om gaat, of beter gezegd: om wie het ons werkelijk gaat. De mensen waarvan we willen dat ze aan het eind van hun werkdag weer ongedeerd naar huis gaan.
Dat keerpunt hebben we inmiddels lang en breed bereikt. En dat beseffen de meeste mensen gelukkig ook, veiligheid moet in de genen zitten, weten we nu. Maar dan komt de vraag waar je Sieben Poel in het videofragment ook mee ziet worstelen. Hoe krijg je die veiligheid daar? En dan wil ik er nog wel een vraag achteraan stellen: over wiens genen hebben we het hier eigenlijk? Alleen over die van hen die het gevaarlijke werk doen? Of ook over de genen van degenen die de opdracht daartoe geven?
Veiligheidsbewustzijn
Om veiligheid meer in de genen van de bouwers te krijgen zijn we vorig jaar voor de Noord/Zuidlijn een veiligheidscampagne gestart. Een omvangrijke campagne waarin de bouwteams zelf de hoofdrol spelen. Door nauw met hen samen te werken, voelen zij zich niet alleen meer betrokken, maar worden ze ook meer uitgedaagd na te denken over het doel en de boodschap die ze meehelpen uit te dragen. Het creëren van veiligheidsbewustzijn op de vloer, is zeker een belangrijk middel om de bouwveiligheid te verhogen. Maar wat volgens mij nog veel belangrijker is, of beter gezegd, wat daar aan ten grondslag ligt, is het veiligheidsbewustzijn in de top van de organisaties. De directies van de bouwers zelf, maar ook die van de opdrachtgever. Het feit dat wij de mogelijkheid en de middelen krijgen om een campagne van dit niveau op te zetten, zegt immers ook iets over het bewustzijn van onze directie.
Van reactief naar proactief
Maar veiligheidsbewust zijn is natuurlijk meer dan je ervan bewust zijn dat het veiliger moet. De kern van dat bewustzijn is volgens mij dat we niet meer reactief met veiligheid om gaan, maar een proactieve benadering kiezen. Dat we dus niet alleen bouwplaatsen inspecteren en onderzoeken doen naar incidenten en bijna-incidenten, maar dat we vooral ook al aan de voorkant over veiligheid nadenken. Dat opdrachtgevers zich voldoende realiseren wat de consequenties zijn van wat ze vragen. Dat ze beseffen dat wanneer ze bijvoorbeeld een planning inkorten dat dit risico’s met zich meebrengt. Risico’s voor de opdrachtnemer, maar waar zij als opdrachtgever, ook als daar een prijskaartje aan hangt, medeverantwoordelijk voor zijn. Ook dat hoort bij de wettelijke plicht om veiligheid op de werkplek te borgen. En een belangrijke uitkomst van die proactieve benadering zou wat mij betreft moeten zijn, dat veiligheid in de aanbestedingsfase volwaardig meegenomen wordt. Dat is een moment waar wij als veiligheidsadviseurs al aan tafel horen. Maar dat is helaas een plek die ook ik nog regelmatig moet bevechten.
Geestelijke veiligheid
In die proactieve houding zit volgens mij ook de sleutel voor het probleem, wat Sieben in het fragment, de geestelijke veiligheid noemt. ‘Het zou mooi zijn’, zegt hij ‘wanneer een bedrijfsarts zich niet alleen op het genezen kon richten, maar ook op het voorkomen van overbelasting van het personeel.’ Ik zeg niet dat dit gemakkelijk is, maar een ding weet ik zeker: een bedrijfsarts is een reactief middel. Het is niet de arts, maar de manager die verantwoordelijk is voor de hoeveelheid werk. Een goede manager zou zich continu bewust moeten zijn wat zijn vraag voor zijn mensen betekent. En daarvoor zal ook hij een veilige werkomgeving moeten creëren.’
