Aanpak Ringweg Zuid in Groningen sluit zich aan bij Neerlands diep

  • 02 mei 2017
  • Florence Tonk

Zij zitten op de vierde, de aannemer op de derde etage en dat is bewust zo geregeld, vertelt projectdirecteur Ton Swanenberg op een grijze woensdagochtend. Als opdrachtgever en opdrachtnemer dicht bij elkaar zitten is dat goed voor de samenwerking en het onderlinge contact. Samen met Hennie Schans en Bart Bouma zit Ton klaar voor een eerste gesprek met Neerlands diep. Een interview over het werken aan een vernieuwde ringweg, dwars door het hart van de belangrijkste stad in het noorden, met verdiepte ligging en dicht op bewoners, bedrijven en bebouwing: “Het is vrij uniek wat we hier in Groningen aan het doen zijn, met deze manier van samenwerken, ‘social return on investment’ en een complexe omgeving.”

Leden van het projectteam Aanpak Ringweg Zuid Groningen. Bart Bouma, Hennie Schans en Ton Swanenberg (vlnr). Foto: Jorrit ’t Hoen

Over het project

De gemeente, de provincie en het Rijk hebben samen een plan gemaakt voor de ombouw van de zuidelijke ringweg in Groningen. Dat plan heet Aanpak Ring Zuid. Het plan zorgt ervoor dat het verkeer vlotter doorstroomt en dat alle bestemmingen in de stad beter bereikbaar worden. De zuidelijke ringweg is zo’n twaalf kilometer lang en loopt dwars door de stad Groningen. De weg is belangrijk voor het verkeer van en naar de stad, maar ook voor het verkeer dat Groningen passeert. Het project heeft drie doelstellingen: 1) Stad en regio beter bereikbaar, 2) Leefbare omgeving, 3) Meer verkeersveiligheid. Vanaf de zomer van 2017 gaan de werkzaamheden op de zuidelijke ringweg van start. De planning is dat de werkzaamheden in het voorjaar van 2021 klaar zijn.

Even voorstellen

Ton Swanenberg is projectdirecteur met als achtergrond Civiele Techniek in Delft. Zijn vorige twee projecten waren Ruimte voor de Rivierprojecten bij Nijmegen en Zwolle. Ton is gedetacheerd vanuit RWS maar: “Ik probeer te verbergen vanuit welke organisatie ik kom want ik zit hier voor drie partijen; de provincie Groningen, de stad en het rijk.”

Hennie Schans is manager projectbeheersing en werkzaam bij RWS. Ze studeerde Fysische Geografie: “Een studie waarmee je patronen leert herkennen, iets wat ik dagelijks toepas in dit project.” Voorheen was ze werkzaam bij project Afsluitdijk.

Bart Bouma, is technisch manager en werkzaam voor de provincie Groningen. Voorheen werkte hij voor meerdere andere projecten aan de ringweg in Groningen. Hij studeerde HTS Civiele Techniek en is “Fries woonachtig in Groningen.”

Wat maakt jullie project bijzonder?

“De complexiteit,” zegt Bart en licht dit toe: “We zitten hier dicht op de omgeving, dicht op de bebouwing én we bouwen voor een stuk van de ringweg aan een verdiepte ligging. Qua techniek zit dat dicht tegen de bouw van een tunnel aan. En terwijl we bouwen moeten de auto’s gewoon kunnen blijven rijden.” De Ringweg Zuid van Groningen werd in 1964 aangelegd. Ton: “In die jaren overheerste het functionalisme, dus de weg werd dwars door de stad, vijf meter boven het maaiveld aangelegd. Het resultaat is niet moeders mooiste.”

Een deel van de weg, die nu vijf meter boven de grond ligt, komt straks bij de verdiepte ligging onder de grond en daarbovenop komt het nieuwe Zuiderplantsoen. Dat heeft de nodige voeten in aarde, aldus Ton. “Daarnaast wordt dit project door drie partijen uitgevoerd. De provincie is risicodragend voor de uitvoeringskosten, 90 procent van het totale budget. Dat heeft gevolgen voor de opstelling van de projectorganisatie. Een concreet voorbeeld: de provincie doet aan ‘social return on investment’, want Groningen kampt met hoge werkeloosheid. Wij hebben hier stageplaatsen en bieden werkgelegenheid aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Ook werken we samen met onderwijsinstellingen zoals het mbo, waarmee we een ‘Ringwegacademie’ hebben opgezet. Op die manier leg je een sterke verbinding met de stad.” Daarnaast gaan studenten van de kunstacademie Minerva aan de slag met de inrichting van het informatiecentrum en studenten van de Rijksuniversiteit Groningen doen onderzoek naar draagvlak van het project onder wijkbewoners.  “Ook kunst verbindt,” zegt Ton. Zo heeft een kunstenaar van een tijdelijke bovengrondse rioolleiding een kunstwerk gemaakt.

Hennie: “In onze nieuwsbrief voor omwonenden stond laatst een vacature: Wil je werken bij onze aannemer?” Ook dat maakt dit project bijzonder, zegt Bart: “We werken bewust met vier regionale aannemers naast twee Duitse aannemers.” In de aanbesteding scoorden die regionale aannemers onder meer goed op ‘bijdragen aan de regionale economie’, een van de zaken waar het project op stuurde. Ton: “De opdrachtnemers zijn enthousiast aan de slag om invulling te geven aan het idee van ‘social return on investment.’ Omdat die samenwerking zo belangrijk is zitten we ook bij elkaar in hetzelfde pand.” Bart: “Eerst zaten we vier kilometer uit elkaar en dat werkte heel anders.”

Nieuwe situatie Ringweg Zuid

Wat is jullie grootste uitdaging?

Dat is volgens Ton de stad bereikbaar en leefbaar houden, “terwijl wij aan het werk zijn. Over een paar jaar hoor ik de mensen hier graag zeggen: ”t kon minder.’ Dat is het grootste compliment dat je van een Groninger kan krijgen.” Het ontwerp voor de nieuwe Ringweg is op maat gemaakt, met veel kwaliteit en groen. Bart: “Mijn ambitie is dat het er straks ook echt zo uit gaat zien met parken en mooie materialen zoals baksteen. Zodat het echt kwaliteit toevoegt aan de stad en we er trots op kunnen zijn.” Ton: “Zodat jij er later met je dochter langsrijdt en zegt: dit heb ik helpen bouwen.” Waarop Bart antwoordt: “Precies.”

De samengestelde projectorganisatie bestaat uit mensen vanuit Rijkswaterstaat, de provincie en de gemeente. Dat is ook een aandachtspunt, aldus Ton. “Dit project wordt door drie opdrachtgevers gedragen en daar moet je goed mee omgaan. Het moet niet te zeer de kleur krijgen van één van de drie partijen. Zo vond een van de medewerkers de term ‘omgevingsmanager’ heel raar. Dat bleek een typische RWS-term. Ook wil Rijkswaterstaat nog weleens praten over ‘de regio.’ Dat klinkt afstandelijk en wordt niet gewaardeerd. Met dat soort gevoeligheden moet je rekening houden.”

Drukte op Ringweg Groningen. Foto: Jeroen van Kooten

Wat is hét woord, of dé zin die bij dit project past?

“Samen.Beter.Voor Groningen.”. Dat is ons motto. Samen met de aannemer, samen met stad, provincie en rijk, samen met de omgeving. Met betere bereikbaarheid, betere ruimtelijke kwaliteit en écht voor Groningen,” aldus Ton.

Waarom treden jullie toe tot Neerlands diep?

Zowel Ton als Hennie zijn bekend met Neerlands diep. Zo is Ton sinds een jaar of drie lid van de Groep Anders Samenwerken, en volgde Hennie het Brugprogramma. Toch heeft het even geduurd tot de projectorganisatie zich aansloot bij het netwerk.  “De werkdruk en de reisafstand hielden ons een tijdje tegen. We moesten over een drempel heen en Hennie heeft daarbij geholpen,” zegt Ton hierover. Hennie: “We willen ons nadrukkelijk aansluiten om ook kennis te brengen. Het is vrij uniek wat we hier in Groningen aan het doen zijn, met deze manier van samenwerken, ‘social return on investment’ en een complexe omgeving. Ik gun dit project om daar meer bekendheid mee te verwerven en ben ervan overtuigd dat dit project de toekomst is op gebied van samenwerking en gebiedsontwikkeling. Neerlands diep kan ons helpen reflecteren en het goede dat hier gebeurt ook uit te dragen. Zelf ben ik Drent en ik zie bij noordelingen wel meer die bescheidenheid, de mentaliteit van ”t kon minder,’ als grootste compliment. Toch denk ik dat we hier best wat vaker de vlag mogen uithangen.”

Situatieschets Zuidelijke Ringweg Groningen

Welke specifieke ervaring en knowhow hebben jullie anderen te bieden?

Ton zit sinds 2007 in projecten waarin hij probeert op een andere manier samen te werken. Zo ook in Groningen: “Negentig procent van dit project wordt gefinancierd door de provincie en die verhouding beïnvloedt de samenwerking,” zegt Ton. “We hebben als project meer een dagelijks bestuur dan een opdrachtgever,” vult Hennie aan. “De politiek zit heel dicht op het project. Onze opdrachtgever is daarmee feitelijk de omgeving. Dat vereist veel overleg met veel meer partijen dan normaal. Wat het ook bijzonder maakt is dat de provincie risicodragend is en Aanpak Ring Zuid veruit de grootste in de opdrachtenportefeuille van de provincie. Tegenvallers kunnen grote gevolgen hebben voor de andere projecten. Dat is anders dan bij Rijkwaterstaat, waar veel meer grote projecten zijn. Tegenvallers bij het ene project kunnen dan opgevangen worden door meevallers bij andere projecten. Al in de marktbenaderingsstrategie hebben we daarom een aantal maatregelen getroffen die meer financiële zekerheid geven.  En dat is de reden dat we na gunning een alliantie hebben gevormd met de aannemer, om samen een aantal risico’s te managen en kansen te pakken. Daar hebben we over een jaar of twee wel zicht op en die kennis kunnen we dan ook delen.”

Ton: “We zijn ook een pilot in het kader van de nieuwe marktvisie begonnen. Hoe lossen we straks de onvermijdelijke problemen en tegenvallers op; vanuit die alliantie en marktvisie?” Ook wil het Groningse project lessen delen over bereikbaarheid in een binnenstedelijke omgeving en op gebied van verdiepte ligging van wegen. Bart: “Het concept van de ‘Richtlijn Veiligheidvoorzieningen Verdiepte Wegen en Overkappingen’ heeft al veel uit ons project gehaald. We hebben hier inmiddels al aardig wat kennis over opgedaan, bijvoorbeeld hoe je moet omgaan met veiligheid en toegankelijkheid voor hulpdiensten en andere stakeholders. Aan de voorkant hebben we dat heel goed geregeld maar we gaan nu de uitvoering in dus daar verwacht ik ook veel te leren.”

Toekomstig Julianaplein Groningen

Wat zou je graag van andere projecten willen weten? Met andere woorden: wat willen jullie uit het netwerk halen?

Hennie zou meer willen leren over het werken in een samengestelde projectorganisatie. Ton wil leren van anderen, ook door te reflecteren, onder meer op de samenwerking. “In een project als dit ben je altijd druk, altijd bezig met de waan van de dag. Ook door de afstand tot Utrecht bestaat er de neiging om hier in het noorden te blijven en keihard door te werken. Toch is het belangrijk om af en toe collega’s uit andere projecten te treffen en met hen van gedachten te wisselen.” Verder somt Ton nog drie heel specifieke thema’s op, waarover hij graag kennis wil halen uit het netwerk: “Hoe ga je veerkrachtig om met tegenvallers? Ook wil ik graag meer weten over het managen van de ICT-component bij een verdiepte ligging. En spiegelen met andere projecten.”

Wat is jullie grootste ambitie voor dit project, dat loopt tot de openstelling van de vernieuwde ringweg in 2021?

Dat zijn er vijf, zegt Ton: “Ten eerste is dat de stad bereikbaar en leefbaar houden. Ten tweede is dat drie langgekoesterde wensen vanuit de omgeving realiseren: een extra fietstunnel, de vergroening van het knooppunt Julianaplein en geen halve maar een volledige aansluiting van de Europaweg op de zuidelijke ringweg. Daarnaast willen we binnen budget blijven en tevreden stakeholders houden, zoals bewoners, bedrijven, het academisch ziekenhuis, wegbeheerders, de gemeenteraad en provinciale staten. Daarom zetten we extra in op een goede samenwerking met de opdrachtnemer om die ambities samen waar te gaan maken.”

 

 

Reageer

Ook interessant

  • Meer grip op projectsucces door (wederzijds) begrip

“De realisatie van bouw- en infraprojecten kent een lange en rijke traditie. Een traditie die ons terugvoert naar de ‘Law-codes’ van koning Hammurabi (Babylonië, 1750 v. Chr.) waarin de eerste beginselen en afspraken voor samenwerking in de bouw terug te vinden zijn. Het succesvol realiseren van bouw- en infraprojecten in de huidige dynamische en complexe omgeving […]

lees meer
  • Een digitale revolutie

Een digitale revolutie. We zitten er middenin. Ook in de publieke bouw- en infraprojecten. Ervan weglopen? Dat kan. Toekijken en aanschouwen? Kan ook nog. Maar voor hoe lang nog? Het nu beetpakken, omarmen en uitdragen van technologische ontwikkelingen, is de optie waar de deelnemers van Nd Digitaal Leiderschap voor kozen. Want, het meebewegen in een […]

lees meer
  • Anders samenwerken met je stakeholders in de Nd Opgave-impuls

In de Nd Opgave-impuls staat het werken aan een complexe opgave samen met het stakeholderveld centraal. Het programma helpt teams het veld in kaart te brengen, stakeholders uit te nodigen en collectief eigenaarschap te creëren rond een opgave. Vijf teams rondden het programma – tot dan nog de Nd Transitiechallenge – begin van dit jaar […]

lees meer