• 20 januari 2017
• Florence Tonk

Een aantal projectleden van Knooppunt Hoevelaken (vlnr Remko Lelieveld, Marjolein de Gorter-Manhoudt, Winston Zuiverloon) Fotograaf: Jorrit ’t Hoen

Even voorstellen

Marjolein de Gorter-Manhoudt (projectmanager), Bouwkunde, projectmanagement en stedenbouwkunde (Delft), alumnus van het Kernprogramma, coachende stijl van leidinggeven: “Ik schep plezier in het creëren van meerwaarde voor de BV Nederland, door de projecten die wij doen als Rijkswaterstaat en door op innovatieve wijze samen te werken met bestuurlijke partijen en de markt.”

Remko Lelieveld (technisch manager en plaatsvervangend projectmanager), Techniek en Maatschappij, Innovatiebeleid (Eindhoven): “Mijn focus ligt bij de zachte kant van technisch management, waarbij ik altijd op zoek ben naar de meerwaarde van technologische innovatie: waarom het wel of niet werkt.”

Winston Zuiverloon (omgevingsmanager), Elektrotechnische achtergrond, alumnus van het Brugprogramma: “Ik zit aan tafel met mensen die geraakt worden door dit project. Als omgevingsmanager geef je hen een stem. Het is de participatiemaatschappij in de praktijk; daar doe ik het voor.”

Op de achttiende verdieping van Westraven zit een goed op elkaar ingespeeld team bij elkaar, klaar om van wal te steken. Projectmanager Marjolein de Gorter-Manhoudt is een bekende van Neerlands diep vanwege haar betrokkenheid bij de ‘Groep Anders Samenwerken’ en haar deelname aan het Kernprogramma. Omgevingsmanager Winston Zuiverloon volgde het Brugprogramma. Remko Lelieveld is technisch manager en plaatsvervangend projectmanager. Over Marjolein zegt hij: “Je kunt haar schaterlach al van verre horen, dat is erg karakteristiek.” De intensieve samenwerking en gedrevenheid van dit team is merkbaar tijdens het gesprek, de input en aanvullingen buitelen over elkaar heen.

Het project: Al vroeg in het traject van project Knooppunt Hoevelaken werd besloten de markt te laten meedenken met de contractvorm Planuitwerking, Design & Construct. Dat leidde tot een beter ontwerp, en tot meer oplossingen voor het verbeteren van de leefomgeving. Bijzonder in het project is ook de intensieve samenwerking tussen Rijkswaterstaat, lokale bestuurlijke partners, omwonenden, bedrijven en belangenorganisaties. Alle partijen konden op verschillenden momenten ideeën en wensen aandragen. Inmiddels ligt er een uitgewerkt voorkeursalternatief als basis voor het (ontwerp-)Tracébesluit dat dit jaar wordt opgesteld. De bouw start in 2021.

Wat is jullie grootste uitdaging als project?

Dat is het menselijke aspect, zeggen alle drie de teamleden. Dat zit ‘m zowel in de samenwerking en de relatie met de omgeving, de opdrachtnemer én de samenwerking met het lokale bestuur dat het project mede financiert. Het is een nieuwe manier van samenwerken en Marjolein wijdde hier haar eindopgave binnen het Kernprogramma aan. “Er gaapt een enorm cultuurverschil, een heuse Grand Canyon, tussen de mensen van de planuitwerking en de mensen van de realisatie. Die breng je samen door de vervlechtingsaanpak van Planuitwerking Design & Construct. De opdrachtnemer doet de planuitwerking en de realisatie, en dat voegt extra complexiteit toe aan het project.” Voor zowel Rijkswaterstaat als de opdrachtnemer is het de eerste keer dat zij een project op een zo vergaande manier aanvliegen, legt Remko uit. “Dan is het belangrijk dat je weet wat elkaars belangen zijn en dat je die ook erkent.” Ook de relatie met de omgeving speelt een belangrijke rol, zegt Winston: “De complexiteit van dit project zit niet zozeer in de harde techniek maar in de omgeving.” Remko vult hem aan: “In totaal wordt er zestig kilometer weg verbreed in een dichtbevolkt gebied, dat raakt aan heel veel mensen. Maar door deze manier van werken wordt Rijkswaterstaat een echte partner, zowel van de opdrachtnemer, als van het lokale bestuur.” Marjolein: “Toen onlangs de nieuwe Marktvisie van RWS werd vastgesteld, zeiden wij ‘Maar dit doen we toch al?’ Dat betekent feitelijk dat wij al ultiem invulling geven aan die nieuwe Marktvisie.” En daar is ze trots op.

Huidige situatie Knooppunt Hoevelaken

Hoe is het om met de relatief nieuwe contractvorm PD&C te werken?

Het team komt ook de nodige hobbels, haken en ogen tegen, als pioniers van een nieuwe contractvorm. Marjolein noemt er een: “Als je iets in de planuitwerking verandert, wat betekent dat dan voor ontwerp en uitvoering? Dit verhoogt de complexiteit. Dat is de schaduwzijde van PD&C want als je niet uitkijkt kun je dan een instabiel proces krijgen.” Ook in de samenwerking vormt dat een risico, vult collega Remko aan. Zo vraagt deze manier van werken veel van de opdrachtnemer. Zij moeten voortdurend anticiperen op vragen vanuit de omgeving en dat is een verandering van werken die niet van de ene op de andere dag gerealiseerd kan worden. Marjolein: “We zijn nog steeds zoekende naar de goede modus. Het besef dat er een groot cultuurverschil is kwam bij onze opdrachtnemer pas op een later moment. De diepgang en het effect van deze verschillen moeten ze zelf ervaren – wij kunnen wel van alles aandragen maar het zelf ervaren is het meest effectief.” Daar staat tegenover dat deze contractvorm hen in staat stelt om financieel bewuster te werken. Zo klopte een van de omliggende gemeenten aan bij Winston met de vraag een ‘ecorecreaduct’ enkele tientallen meters te verplaatsen. Contractmanager Rob Spit stapte met deze vraag naar de opdrachtnemer die aangaf dat de verplaatsing “een paar ton” zou gaan kosten. “Laat dan maar zitten,” zei de gemeente toen al snel.  Marjolein: “De ontwerp- en uitvoeringskennis heb je normaliter nog niet aan boord in de planuitwerking. Nu wel en dat scheelt een hoop geld.”

Wat is dé zin die bij dit project past? “Nadrukkelijk anders samenwerken.” (Winston Zuiverloon, omgevingsmanager)

Waarom treden jullie toe tot Neerlands diep?

Marjolein: “We hebben veel te brengen maar dankzij mijn deelname aan het Kernprogramma weet ik dat we ook ontzettend veel kunnen halen uit het netwerk. Ook vanuit Rijkswaterstaat wordt veel belang gehecht aan onze aansluiting.” Winston: “We doen hier iets unieks wat betreft de marktbenadering, de samenwerking met de regio en de ontwerpvrijheid.  Daar komt ook nog de vervlechting van verschillende projectfases bij. Dat moeten we, en willen we delen.”

Welke vraagstukken willen jullie zelf bij het netwerk neerleggen? Met andere woorden: wat kom je halen?

“Ons projectteam werkt keihard,” vertelt Marjolein. “Hoe ga je om met die werkdruk, met je vitaliteit? En hoe blijf je elkaar vinden in plaats van je allemaal terug te trekken op je eigen terrein, in je eigen hok? Juist als het spannend wordt is dat belangrijk. Ik merk dat we vol op het gas gaan staan als er iets misgaat maar dan loop je het risico dat andere issues in de periferie te weinig aandacht krijgen.” Winston deed in het Brugprogramma een pilot over veerkracht. De werkdruk en de motivatie liggen hoog bij dit team, constateert hij. “Bij Brug leerden we dat je momenten van rust moet inbouwen in de dag, maar ook assertief moet zijn als je overvraagd wordt: grenzen aangeven en prioriteren, maar ook bijvoorbeeld je agenda vrijmaken als het te druk wordt.”

Er zijn dus drie thema’s waarover dit project graag van anderen zou willen leren en van gedachte zou willen wisselen, resumeert Remko: “Als eerste inderdaad het thema veerkracht. Maar we willen ook graag beslissingsvaardigheid, en lange termijn-denken toevoegen.” Dat kan weleens lastig zijn in een project dat heel erg met de hectiek van de dag leeft en waarin de sociale component, het samenwerken, de menselijke kanten, veel aandacht vraagt.

Wat dé zin die bij dit project past? “Creativiteit uit de markt halen, vrijheid en anders samenwerken; daar haal je synergie uit.” (Marjolein Gorter-Manhoudt, projectmanager)

Wat zijn de lessen die jullie tot nu toe haalden uit het werken met deze contractvorm?

Marjolein: “Ten eerste gaan we hierdoor meer kostenbewust om met onze bestuurlijke partners in de regio. Zij financieren mee en zien door de feedback die ze krijgen van de uitvoering dat wijzigingen extreem kostenverhogend kunnen werken. Ten tweede leer je veel van de verschillende iteratieslagen tussen planuitwerking en uitvoering.” Remko: “Door de nieuwe verkeersprognoses die in 2016 uitkwamen is ons project tot stilstand gebracht en moesten we opnieuw beginnen. Het verkeer nam vijftig procent minder toe dan verwacht. Dat had grote consequenties.” Volgens Marjolein had deze wijziging een “enorme crisis” kunnen worden voor Knooppunt Hoevelaken, maar dat is niet gebeurd. “Dankzij de samenwerking en de enorme wil om eruit te komen. Door ons gezamenlijk belang te blijven inzien door zowel de opdrachtnemer als ons eigen team. We zijn in staat geweest alle neuzen dezelfde kant op te laten wijzen.” Remko: “We zijn er sterker uitgekomen. We hebben elkaar beter leren kennen en zijn in staat geweest om over onze eigen schaduw heen te stappen.”

Wat is jullie grootste ambitie voor dit project?

“Om die vervlechting, het samenvoegen van de projectfases planuitwerking én Design&Construct,  te laten slagen, dát is mijn ambitie. We zijn met deze contractvorm gaan werken vanuit het idee dat het ons echt wat gaat brengen. In de startbijeenkomst hebben we veel over PD&C gesproken. Over de voordelen en de meerwaarde die deze manier van werken kan hebben. Dát willen we waarmaken,” aldus Marjolein.

Nieuwe situatie Knooppunt Hoevelaken

Wanneer is jullie samenwerking met Neerlands diep geslaagd?

Winston: “Als wij leerervaringen van andere projecten kunnen ophalen en tegelijkertijd zelf het podium krijgen om onze ervaringen met PD&C te delen. Dat andere teams daar echt wat aan hebben.” Na de succesvolle aanbesteding van Knooppunt Hoevelaken kreeg Marjolein al meteen veel vragen van andere teams over de nieuwe contractvorm. Zij wilden het ook! “Wij zeiden: Ho! Het is geen kwestie van copy-paste, het gaat echt om processen, er zijn randvoorwaarden nodig.” Winston benoemt er een: “Een stabiele bestuurlijke omgeving is essentieel. Ik zou graag willen delen hoe je die creëert.” “En ontwerpvrijheid voor de opdrachtnemer,” vult Remko aan. Marjolein gelooft echt in het concept van PD&C, “mits je die twee randvoorwaarden van stabiliteit in de bestuurlijke omgeving en ontwerpvrijheid weet te borgen. “Alleen dan kan de contractmanager dit contract vormgeven.” Remko: “Daarom is evalueren en kennisdelen zo belangrijk, in iedere fase.” Marjolein: “Wij geloven in PD&C en hebben er al succes mee behaald maar ook uitdagingen gehad. Het is wat dat betreft net een badkuipje,” ze tekent de vorm in de lucht, “die kennis en ervaring willen we delen met andere projecten.”