Willem de Graaf, Projectmanager: “Sinds 20 jaar werk ik als projectmanager bij Rijkswaterstaat. Recentelijk maakte ik een uitstapje naar de spoorsector bij het programma ERTMS van ProRail. Net als Grietske ben ik civiel ingenieur en deed daarna bedrijfskunde in Rotterdam. Voor ik bij Rijkswaterstaat kwam werkte ik in de olie- en betonindustrie, altijd projectmatig.”

Een rijksweg, geen bloementuin

Het bijzondere aan project A16, vertelt Willem de Graaf meteen, is de duurzaamheidsopgave en de tunnel die wordt aangelegd onder het Lage Bergse Bos. Nicolette van den Berg licht dat toe: “We leggen deze weg aan in een dichtbevolkt gebied, soms erg dicht bij woningen. De omgeving, van burgers tot bestuurders zijn daarom erg betrokken bij wat wij doen.” Met andere woorden, aldus Willem, wordt er gewerkt: “dwars door de achtertuin van heel veel mensen.” Nicolette: “Je ziet dat ook aan het aantal bewonersbrieven die wij uitsturen, dat gaat in een oplage van 48.000 stuks.”

Door deze drukke omgeving lopen meerdere gemeentegrenzen. En dat betekent veel stakeholders, van bestuurders tot bewoners en belangenorganisaties. Willem: “Bij de bestuurlijke krachten is het zoeken naar een balans. De relatie is tot nu toe goed maar we komen nu in de uitvoeringsfase en dat is altijd spannend. Er zal hinder en overlast ontstaan, daar moet je eerlijk en open over zijn. Daarom: veel overleggen. Als je dat niet doet kom je elkaar uiteindelijk toch wel tegen.” Het project heeft al veel geleerd sinds Nicolette hier startte in 2015: “We zijn bewoners veel meer gaan betrekken bij wat we hier gaan doen. We laten het zien en communiceren goed en eerlijk. We bouwen nu eenmaal een rijksweg, geen bloementuin.” Er zijn regelmatig buurtbijeenkomsten waar de omgevingsmanagers uit de projectorganisaties van Rijkswaterstaat en tegenwoordig ook de opdrachtnemer aanwezig zijn om vragen te beantwoorden. “Zo kom je ook snel te weten wat er onder bewoners speelt,” aldus Nicolette. “Dat directe contact is belangrijk en hebben we in de afgelopen jaren opgebouwd. Bewoners bellen eerst met ons, in plaats van met de media.”

Nicolette van den Berg, Omgevingsmanager: “Ik ben van oorsprong jurist en werk nu zo’n twintig jaar bij Rijkswaterstaat. Begonnen als grondverwerver, en na een aantal jaren als projectmanager werk ik sinds 2007 als omgevingsmanager, onder andere bij project Verbreding A15 Maasvlakte-Vaanplein.”

Uitdagingen voor de boeg

Dit projectteam heeft helder voor ogen welke uitdagingen er voor hen liggen. Zo ligt bomenkap altijd gevoelig in de samenleving, ook in het Lage Bergse Bos, vertelt Nicolette. “Daarom hebben we speciale informatiebijeenkomsten georganiseerd en de samenwerking opgezocht met Staatsbosbeheer die in hetzelfde gebied ook werkzaamheden moet verrichten. Wat komt er terug voor de bomen die gekapt moeten worden? Hoe gaat hun bos er straks uitzien? Burgers willen dat weten. Ook hebben we laten zien wat voor maatregelen op gebied van de flora en fauna we nemen tijdens de bouw en is de natuurvereniging ROTTA betrokken. Dat werkte goed.”

Een andere uitdaging is om de opdrachtnemer, aannemerscombinatie de Groene Boog, mee te krijgen in het omgevingsmanagement, aldus Willem. “Het hart van veel aannemers ligt bij het bouwen. Wij moeten hen meenemen in onze lessen uit het verleden, de afspraken met de omgeving, het bestuur, onze communicatie. We werken pas een half jaar samen met de opdrachtnemer dus we bouwen nog aan die relatie. Het belangrijkste is dat je in gesprek blijft en te tijd neemt om elkaar goed te leren kennen.”

Logistiek speelt grote rol

Ook liggen er flinke technische uitdagingen in het verschiet, aldus Grietske: “De A16 kruist de HSL en de bak waar de HSL doorheen rijdt mag geen millimeter wijken.” Die technische uitdaging en het risico ligt in eerste instantie bij de opdrachtnemer. Maar toch ook bij het project zelf en bij ProRail. “Daarom hebben we de maakbaarheid van deze kruising al in contractfase besproken met de verschillende gegadigden en is ProRail ook tijdens deze fase al intensief betrokken.” Volgens de Technisch Manager is de logistieke uitdaging een van de karakteristieke elementen van dit project: “Op het Terbregseplein worden grote kunstwerken gebouwd, waarvoor veel zand en materieel moet worden ingereden. Het is een hele drukke omgeving met wegen die toch al druk zijn belast. Logistiek speelt een grote rol.”

Grietske van Bodegom, Technisch Manager: “Ik werk vanaf 1995 bij Rijkswaterstaat en ben civiel ingenieur. Begonnen bij de Bouwdienst en na de introductie van de IPM-rollen in projecten gaan werken als technisch manager. Ik heb projecten gedaan zoals de realisatie van de Coentunnel en Westrandweg en het planfaseproject Ring Utrecht.

Zoeken naar evenwicht

In de ontwerpfase van de A16 komen details naar boven die in de contractfase nog niet waren te overzien, zegt Willem. Grietske: “Ook hierbij gaat het erom dat je elkaar als opdrachtgever en opdrachtnemer, blijft vinden. Dat is een kwestie van geven en nemen.” Grietske vindt daarom de samenwerking met de opdrachtgever in het kader van de Marktvisie wel een thema om binnen het Neerlands diep verder te bespreken. Willem: “Grote projecten falen nooit op de technische aspecten. De samenwerking met de opdrachtnemer is echter wel een punt, ook door de steeds grotere contracten. Die verhogen de complexiteit en risico’s.”

Toetreding tot Neerlands diep

Willem is “een groot voorvechter van Neerlands diep.” Hij volgde onder meer Nd Kern, het Kernprogramma van Neerlands diep. “Je kunt altijd nog veel leren van andere projecten. Het netwerk is een grote bron van kennis die je kunt aanboren als je er deel van uitmaakt. Het verrijkt ons perspectief.” De andere twee teamleden moeten nog kennismaken met Neerlands diep. Nicolette: “Als ik in mijn agenda kijk denk ik wel: wanneer?” Ook Grietske vindt het inplannen nog wel een punt. Willem: “Met de operationele druk binnen projecten is tijd altijd schaars dus die ruimte moet ik helpen maken. Omdat het zeer de moeite waard is, juist omdat je over de grenzen van Rijkswaterstaat heen kijkt naar andere organisaties zoals ProRail en het Rijksvastgoedbedrijf.”

Over het project
De nieuwe snelweg A16 komt te liggen tussen de A13 bij Rotterdam The Hague Airport en de A16/A20 bij het Terbregseplein. In maart gaf minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat) in Rotterdam het officiële startsein voor de aanleg van de A16. In 2024 gaat de weg open voor verkeer. De 11 km lange snelweg draagt bij aan een betere bereikbaarheid en leefbaarheid van de regio. Onderdeel van de A16 is een kruising met het spoor van de HSL en een energie neutrale tunnel onder het Lage Bergse Bos.

Welke kennis en ervaring willen jullie uit het netwerk halen?

Grietske: “Als ik terugkijk, ben ik misschien te idealistisch uit de aanbestedingsfase gekomen, wat betreft mijn verwachtingen van de opdrachtnemer. Bij de uitvoering stromen er veel nieuwe mensen in bij de aannemers. Zij moeten meegenomen worden in het verhaal.”  Ook de planning is een belangrijk element waarover Grietske kennis zou willen uitwisselen. “De planning in een project wordt vaak onderschat, terwijl die erg strak is, en leidend, ook vanwege de eisen van banken bij de financiering. Wat is hierbij de rol van de opdrachtgever? Moet een aannemer eerst de organisatie op orde krijgen en dan pas gaan ontwerpen?” Omdat het de druk op het project, en de complexiteit verhoogt, vinden Willem en Nicolette de ‘F’ uit DBFM zeker een onderwerp om in het netwerk te bespreken.

Ambities

Duurzaamheid is een van de voornaamste ambities van de A16, maar tegelijkertijd een “onderwerp in ontwikkeling,” aldus Willem. Er zijn veel eisen en verlangens, zo moet het project energieneutraal zijn, maar zonnepanelen wil niemand zichtbaar in zijn backyard. Nicolette: “Hoe verleid je de stakeholders hiertoe? In Nederland hebben we ook gewoon samen die duurzaamheidsopgave.” Willem: “Hoe geef je duurzaamheid vorm in de uitvoering? Op dat vraagstuk stuiten meer projecten.”

ICT en tunnelbouw, terugkomende thema’s binnen Neerlands diep, zijn ook zeer relevant voor project A16. “ICT en tunnels zijn takken van sport die we binnen Rijkswaterstaat nog aan het opbouwen zijn, ProRail heeft daar al langer ervaring mee.” Maar de grootste ambitie is toch wel om het goed te doen, met alle betrokken partijen. Of zoals Nicolette het verwoordt: “Dat, als we hier weggaan in 2024, ze het jammer vinden dat we weg gaan. En dat iedereen, ondanks de hinder, trots kan zijn op de nieuwe weg.” Grietske vult aan: “De opdrachtnemer en wijzelf, de stakeholders en de omgeving. En dat we de technische uitdaging volbracht hebben met zo min mogelijk ongelukken.” “Target zero,” zegt Willem beslist.