Brandweerorganisatie

Het zijn kenmerken die de teams van het Programma Rijkskeringen en het onderdeel Veiligheidsketen van het Programma Bruggen en Kademuren herkennen. Het eerstgenoemde team, van Rijkswaterstaat, doet met 8 deelnemers mee aan Nd Programmaleren. Het team van de gemeente Amsterdam is 6 vrouw/man sterk. Beide programma’s werken aan uitdagende opgaven. Zo neemt de gemeente Amsterdam binnen haar programma zo’n 200 kilometer kade en 850 bruggen onder de loep. Daarbij moet blijken of deze vervangen of gerenoveerd moeten worden. De grootschalige onderhouds- en vervangingsoperatie die hieruit voortvloeit zal decennia duren. Hierbij neemt het programma lange termijn doelstellingen van de gemeente mee op het gebied van onder andere circulariteit en klimaatadaptatie.

Ondertussen komen er op veel plekken op korte termijn veiligheidsmaatregelen. Bruggen of kades krijgen bijvoorbeeld een tijdelijke versterking. Zo zijn al verschillende kademuren voorzien van stalen buispalen en damwanden. Ook gelden vanwege de veiligheid op meerdere plekken in Amsterdam tijdelijke beperkingen. Die bestaan bijvoorbeeld uit het afzetten van een brug of het opheffen van parkeerplaatsen. Bij het nemen van deze kortetermijnmaatregelen speelt het programmaonderdeel Veiligheidsketen een belangrijke rol. In een gestroomlijnd proces vindt er snel een besluit plaats over veiligheidsmaatregelen. Binnen de Veiligheidsketen werken verschillende teams van het Programma Bruggen en Kademuren samen met teams van de reguliere beheersorganisatie. “De Veiligheidsketen functioneert dus als een brandweerorganisatie om zeer kritieke assets snel weer veilig te stellen”, leggen projectmanagers Mellany Doldersum en Nathalie Vossen uit. “Andere onderdelen van het programma plannen vervolgens de structurele vervanging of renovatie in van deze bruggen en kademuren.”

‘Raar’ project

Het Programma Rijkskeringen richt zich op ruim 200 kilometer primaire waterkeringen en 530 kilometer aan regionale keringen. (Water)keringen zijn bijvoorbeeld dijken, dammen, stuwen, gemalen en stormvloedkeringen. Onderdeel van het programma is een toetsing van de regionale keringen, die op een haar na geveld is. De versterkingsmaatregelen die hieruit voortvloeien moeten in 2032 klaar zijn. Tegelijkertijd vindt er tot 2022 een beoordeling plaats van de primaire waterkeringen. De versterkingsmaatregelen die uit die beoordeling voortkomen moeten in 2050 afgerond zijn. Maar het programma heeft ook oog voor het meer reguliere beheer en onderhoud. Een landelijk coördinator zorgplicht helpt de regionale directies van Rijkswaterstaat om bij het beheer en onderhoud te voldoen aan het Uitvoeringskader Zorgplicht (UKZ). Dit beschrijft dat de beheerder onder mee georganiseerd heeft dat het beheer en onderhoud goed worden gedaan, de bediening goed is geregeld en de vergunningen en het toezicht op orde zijn.

Hoewel programmatisch werken meer en meer voorkomt, is het vak programmamanagement nog een stuk minder ontwikkeld dan het projectmanagement, ervaart programmamanager Niels Roode. “Ik behandel ons programma vooralsnog als een soort ‘raar’ project. Hierbij ligt de verantwoordelijkheid bij de regionale dienstonderdelen en heeft het landelijk programmateam regietaken. Die regietaken kunnen allerlei verschillende activiteiten of deelprojecten opleveren, die zijn gericht op een programmadoel. We leggen binnen deze programmasturing verantwoording af aan 2 stuurgroepen. Ook experimenteren we met nieuwe rollen binnen een IPM-team.” Zo’n nieuwe rol is de eerdergenoemde landelijk coördinator zorgplicht, een positie die Hans-Maarten Vos invult. “Mijn rol is opgezet als een hulpconstructie voor de reguliere organisatie. Waar ligt mijn verantwoording, waar die van de lijn? Welke aanpak past bij welke regio? Want die zijn onderling verschillend in organisatie en cultuur. De antwoorden op deze en andere vragen ontdek ik al doende.”

Teambuilding

Een belangrijke reden voor de vier om deel te nemen aan Nd Programmaleren is om te leren met en van andere programma’s. “Hoe hebben zij de problemen en uitdagingen die op hun pad komen opgelost? Kunnen we de processen die we de afgelopen anderhalf jaar hebben opgetuigd verder aanscherpen? Daar ben ik erg nieuwsgierig naar”, zo verwoordt Nathalie het. Niels ziet het daarnaast als een mooie gelegenheid voor teambuilding. “Bij Nd Programmaleren kunnen de doeners binnen mijn team op een praktijkgerichte manier samen aan de slag met onderwerpen die we toch moeten uitpluizen. Zo worden we een hechter team, dat elkaar nog beter weet te vinden. En als bonus krijgen we de tools van Neerlands diep erbij cadeau. En een nieuw netwerk, waarmee we ook na Nd Programmaleren kunnen sparren.” Het zijn voordelen die ook de andere geïnterviewden zien. Mellany: “In de Veiligheidsketen draait het normaal gesproken om snel handelen als ergens problemen zijn met een kademuur of brug. Binnen Nd Programmaleren krijgen we de gelegenheid om eens samen te reflecteren en de klokken gelijk te zetten.”

Van moeten naar willen

Een ander doel van Nd Programmaleren is om de deelnemende teams verder te helpen met concrete vraagstukken uit hun praktijk. Zowel bij Veiligheidsketen als Rijkskeringen staat het optimaliseren van samenwerking centraal. In het geval van Veiligheidsketen binnen de keten zelf, tussen de Veiligheidsketen en de rest van het programma Bruggen en Kademuren en met de staande organisatie. Bij Rijkskeringen ligt het accent vooral op het laatste aspect: de rolverdeling en wisselwerking met de staande organisatie. “Uiteindelijk moet wat we binnen de Veiligheidsketen doen een onderdeel worden van de reguliere beheersorganisatie”, schetst Mellany. “Hoe werken we hiernaartoe en houden we de beheerorganisatie ondertussen goed aangesloten? Ik heb al van andere deelnemende teams gehoord dat zij op een andere manier samenwerken met de beheerder dan wij doen. Wat is de gedachtegang erachter, hoe doen jullie dat? Daar wil ik graag over doorpraten.”

Het is een vraagstuk dat Hans-Maarten herkent. “Wij hebben als programma een mooi budget en veel autonomie. Tegelijkertijd moet ik mij als coördinator zorgplicht binnen drie jaar overbodig maken. Hoe zorgen we dat de staande organisatie straks in staat is om het zelf op te pakken? Ik heb het wetboek achter me wat de zorgplicht betreft. Maar het zou zoveel mooier zijn als de regio’s straks niet alleen voldoen aan de zorgplicht omdat ze het moeten, maar ook omdat ze het zélf willen. Tijdens Nd Programmaleren hoop ik inspiratie op te doen hoe we dit kunnen bereiken. Daarbij heeft het programma Multifunctionele daken van de gemeente Rotterdam mijn bijzondere belangstelling. Dit programma wil ervoor zorgen dat de 18 km² aan platte daken in de stad beter wordt benut, bijvoorbeeld voor zonnecellen of parken. De uitdaging: ze hebben nul budget. Ze moeten particulieren en bedrijven dus op andere manieren verleiden om mee te doen.”

Halen én brengen

De deelnemende teams krijgen tot eind november een mix voorgeschoteld van reflectiesessies met andere teams en inspiratiebijeenkomsten. Tussendoor werken ze aan praktijkgerichte opdrachten en hun praktijkvraagstukken. De precieze invulling van Nd Programmaleren ligt niet vast. Dit gebeurt lopende het leertraject en is afhankelijk van de wensen van de deelnemers.

De eerste indrukken van Nd Programmaleren zijn alvast positief. “De startbijeenkomst was heel interactief”, blikt Nathalie terug. “Ik heb met veel verschillende mensen snelle, maar inhoudelijke gesprekken gevoerd. Daardoor was de pijp na de bijeenkomst wel even leeg. Maar ik kijk uit naar het vervolg!” Mellany knikt bevestigend. “Het was ook mooi om te horen dat wij al aardig op weg zijn met de organisatie die we hebben ingericht. Het wordt dus halen én brengen de komende periode.” “Hoeveel mensen kom je nog tegen in deze tijd?”, stelt Niels. “Laat staan mensen waarmee je mooie, inhoudelijke gesprekken kunt voeren? Dit smaakt naar meer.” “Super professioneel”, zegt Hans-Maarten over de bijeenkomst. “We werden als individu gekoppeld aan andere deelnemers en als team aan een ander team. Tijdens die sessies moesten we echt met de billen bloot. Als team sparden we met het Programma Fietsparkeren bij stations van ProRail. Zij bestaan al 10 jaar en hebben in die tijd een mooi leerproces doorgemaakt. Daar wil ik graag meer over te weten komen.”

Deelnemende teams Nd Programmaleren:

• Netwerkbeheervisie, Rijkswaterstaat
• Programma Rijkskeringen, Rijkswaterstaat
• Binnenring Fiets/OV corridor, Gemeente Amsterdam
• Kaderrichtlijnwater/Grensmaas, Rijkswaterstaat
• Programma Fietsparkeren bij stations, ProRail
• Transitie Duurzame Wegverharding, Rijkswaterstaat
• LIFE IP Deltanatuur, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
• Instandhouding perronkappen, ProRail
• Multifunctionele daken, Gemeente Rotterdam
• ERTMS Uitrol op Spoorse infra, ProRail
• Meerjarenprogramma Kunstwerken, Gemeente Den Haag
• Veiligheidsketen Programma Bruggen en Kademuren, Gemeente Amsterdam