Kick-off Nd Duurzaamheidschallenge 2020: ‘We moeten door op het ingeslagen pad’

  • 10 februari 2020
  • Noel Houben

Zeven teams staan op donderdag 23 en vrijdag 24 januari aan de aftrap van de Nd Duurzaamheidschallenge 2020. Zij gaan het komende halfjaar de uitdaging aan om hun project (nog) duurzamer te maken. Een impressie van een middag in het LEF future center, waarin oud en nieuw elkaar ontmoeten en duidelijk wordt dat je moet blijven dromen.

De teams van Rijkswaterstaat, ProRail, Rijksvastgoedbedrijf en de waterschappen Rijn en IJssel en Hollandse Delta krijgen in anderhalve dag een intensief en gevarieerd programma voorgeschoteld. Tegelijkertijd beleven deelnemers aan de eerste Duurzaamheidschallenge, die vorig jaar plaatsvond, op donderdag 23 januari een ‘terugkomdag’. Het moet hen een impuls geven om verder te werken aan de duurzaamheidsambities die ze in 2019 hebben opgepakt. Op hun beurt kunnen de oud-deelnemers de nieuwe lichting een steuntje in de rug geven door hun lessen en ervaringen te delen.

 

Impuls

Onder de nieuwe lichting bevindt zich ProRail-team Programma Hoogfrequent Spoorvervoer Alkmaar-Amsterdam (PHS Alkmaar-Amsterdam). Dit team houdt zich onder andere bezig met een nieuw opstelterrein voor het parkeren van treinstellen, dat wordt gerealiseerd op een bedrijventerrein in aanleg bij Heerhugowaard. “De gemeente heeft hoge duurzaamheidsambities voor het bedrijventerrein en daar willen we met het opstelterrein op inhaken”, vertelt projectmanager Roel van Bladel tijdens de lunch. “Door deelname aan de Duurzaamheidschallenge willen we hier als team een impuls aan geven. We trekken binnen dit project het liefst samen op met provincie, gemeente, waterschap en omwonenden. Ik hoop tijdens de challenge handreikingen te krijgen hoe we de omgeving op een goede manier kunnen betrekken, om samen een duurzaam droombeeld op te stellen. Advies hoe we kunnen omgaan met de dilemma’s die daarbij op ons pad komen, is eveneens welkom.” Hoe verenig je bijvoorbeeld het realiseren van een duurzaam, toekomstvast opstelterrein met de eis om sober en doelmatig te opereren en binnen budget en planning te blijven?

Van Bladel heeft ook een intrinsieke drijfveer om mee te doen aan de Duurzaamheidschallenge. “Ik ben vader van twee kinderen. Ik wil een goede wereld achterlaten voor de generaties die na mij komen.” Binnen ProRail kan het team terugvallen op een groeiend aantal best practices op het gebied van duurzaamheid. “Leerervaringen worden gedeeld tijdens overleggen en in speciale workshops. De lijnen zijn door deze en andere initiatieven kort, zodat we als project niet zelf het wiel hoeven uit te vinden. Maar we zijn ook heel benieuwd hoe andere organisaties omgaan met dit thema. De Duurzaamheidschallenge biedt een unieke kans om van elkaar te leren.”

Helpende hand

De deelnemers gaan tijdens de challenge aan de slag met Appreciative Inquiry (AI), naast het bij de vorige editie al toegepaste Systeemdenken. Waar meestal problemen of lastige situaties vooropstaan in verandertrajecten, gaat AI uit van wat er al goed werkt. De methodiek volgt een 4-D proces:

  • Discovery; ontdekken en waarderen van ‘het beste dat er is’ – succesfactoren, positieve kern
  • Dream; verbeelden ‘wat zou kunnen zijn’ – een uitdagende toekomstvisie
  • Design; ontwerpen van de gewenste toekomst – brede doelstellingen, ideeën en actievoorstellen
  • Destiny (of Deliver); verwezenlijken, co-creëren van de toekomst – concrete acties

Deze donderdagmiddag krijgt het verbeelden van de ‘droom’ ruim baan. Met behulp van rietjes, lego, kartonnen blokken, papier in uiteenlopende kleuren en een veelheid aan andere knutselmaterialen maken de teams van de nieuwe lichting hun duurzaamheidsambities tastbaar. Er wordt koortsachtig overlegd, hard heen en weer gelopen en met overgave gebouwd. Het resulteert in fraaie en inventieve knutselwerken. Vele handen maken licht werk en de meeste teams zijn ruim binnen de gestelde tijd klaar. Ze leggen het eindresultaat vast op de gevoelige plaat. Deze foto’s moeten waarborgen dat de droombeelden in zicht blijven tijdens het vervolg van de challenge. Ook na de constructie van de droombeelden wordt duurzaamheid geen moment uit het oog verloren. De deelnemers verzamelen herbruikbare materialen, ruimen afval keurig op en zorgen dat op ieder potje weer een dekseltje komt.

Beurtelings presenteren de teams zichzelf, hun creaties en daarmee ook hun ambities aan de overige deelnemers. Die geven op hun beurt complimenten en verwonderingen terug aan het presenterende team. In veel van de droombeelden is ruimte ingericht voor zonnepanelen. Er zijn ook originelere initiatieven verbeeld, zoals uitrijbare sporen, circulaire fietspaden, een bellenscherm om plastic uit de rivier te halen en het inzetten van oppervlaktewater bij het verwarmen en koelen van omliggende panden. Het zoeken naar financiering en daarmee commitment bij meerdere partijen is een terugkerend thema. De teams steken elkaar bovendien de helpende hand toe. “Denk eens aan de Energie Potentieel Scan van TNO”, is een advies. Veel deelnemers tonen interesse in een tool van het Rijksvastgoedbedrijf die kan helpen om de juiste balans te vinden tussen energieprestatie, CO2-uitstoot en kosten. Opvallend is dat de teams veel oog hebben voor de lange termijn en daarmee nadrukkelijk over de projecthorizon heen kijken. PHS Alkmaar-Amsterdam bouwt in zijn droombeeld bijvoorbeeld ruimte in voor toekomstige wensen en ontwikkelingen die we nu nog niet kunnen voorzien. Ook dat is duurzaam.

 

Archetypes

Dat deelname aan de Duurzaamheidschallenge tot structurele resultaten kan leiden, ondervond oud-deelnemer Cors Bergmans. Zijn team richtte zich in 2019 op de vraag hoe ProRail een extra bijdrage kan leveren aan de samenleving met assets als spooremplacementen. “Die liggen vaak op A-locaties, middenin steden”, vertelt Bergmans tijdens een pauze in het programma. “Het is zonde om ze dan alleen maar te gebruiken om treinen te parkeren.” Het team ontwikkelde in samenspraak met stakeholders uiteindelijk vijf archetypes waarbinnen duurzaamheid vooropstaat: het leefbaar emplacement, het ecologisch emplacement, het energie emplacement, het bebouwde emplacement en het circulaire emplacement. Een zesde is op verzoek van de maatschappelijke omgeving in de maak: het adaptieve emplacement, dat over de flexibiliteit beschikt om mee te bewegen met toekomstige ontwikkelingen.

“We hebben als team hard gewerkt om draagvlak binnen ProRail te krijgen voor de archetypes”, vervolgt Bergmans. “Dat is gelukt. Inmiddels lopen er negen pilots waarbinnen projectteams de archetypes in de praktijk brengen. PHS Alkmaar-Amsterdam, deelnemer aan de Duurzaamheidschallenge 2020, is een van deze pilots.” Bergmans en zijn teamgenoten begeleiden, stimuleren en faciliteren de pilotteams. Daarnaast zetten ze het ‘missiewerk’ binnen ProRail voort. “’ProRail verduurzaamt’ is inmiddels een gevleugeld begrip binnen de organisatie. Maar we moeten door op het ingeslagen pad. De beschikbare ruimte is schaars. Die moeten we waar het maar even kan meervoudig en duurzaam benutten.”

Het systeem hacken

Aan het eind van de middag gaan de lichting van 2019 en de nieuwe deelnemers aan de hand van vijf vragen met elkaar in gesprek. Inspirerende verhalen, doorleefde inzichten en tips en tricks worden verspreid door de zaal gedeeld. Projectmanager Bas Wouters van het Rijksvastgoedbedrijf vertelt hoe de deelname aan een innovatieprijsvraag interne weerstand wegnam voor zijn team reCAP. “Toen we eenmaal op het podium stonden tijdens de RVB-dag, kon niemand meer tegen zijn.” Team Lefdijk van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden ontdekte dat werken aan duurzaamheid echt mensenwerk is. Benut je netwerk en het netwerk van je netwerk om actieve supporters te vinden op alle niveaus van de organisatie, is de belangrijkste les van dit team. Het team kon hierdoor het systeem ‘hacken’: belemmeringen van bestaande kaders en regels werden doorbroken. Door het betrekken van mensen van uiteenlopende afdelingen bij het project Sterke Lekdijk, zijn geleerde lessen verankerd. De geest van innovatie en duurzaamheidsdenken verspreidt zich hierdoor bovendien als een olievlek over de organisatie, maken Waldo Molendijk en Fernand Hoogeveen duidelijk.

De oud-deelnemers brengen niet alleen, maar halen ook. “Bij mij had het vliegwiel van de duurzaamheid een beetje momentum verloren”, bekent een oud-deelnemer. “Met deze terugkomdag is er weer een zwiep aan gegeven.” “De nieuwe lichting heeft mij geïnspireerd”, stelt Cors Bergmans. “Misschien moet ik ook weer gaan dromen, nieuwe paden gaan bewandelen.” Mochten de nieuwe teams nog eens willen sparren, dan staan we voor hen klaar, laat de vorige lichting bovendien unaniem weten.

Ontwikkeltraject

Met de kick-off is het fundament gelegd voor een intensief ontwikkeltraject waarin de zeven teams aan de slag gaan met concrete duurzaamheidsvraagstukken uit de eigen praktijk. Ze opereren binnen de challenge onder originele namen als Reinkadechallengeteam, De Verbinders en The E-team. Binnen en buiten de teams werken projectmensen samen met beleidsmakers, lijnmanagers en andere relevante spelers. Zo kunnen verbindingen worden gelegd tussen (duurzame) beleidsdoelstellingen en de projectpraktijk. Elien Rogaar van LEF future center en Steven van Luipen en Maarten Kraneveld van Neerlands diep begeleiden de deelnemers tijdens hun ontwikkeltraject. De teams reflecteren de komende periode maandelijks op elkaars voorlopige resultaten, stellen elkaar vragen en geven elkaar impulsen voor het vervolg. Externe inspirators zullen vanuit hun expertise de kennis en inzichten van de deelnemers verrijken. Watch this space voor een regelmatige update over belevenissen, lessen, resultaten, do’s en don’ts.

Impressie van de dag

De Kick-off Duurzaamheidschallenge 2020 door de lens van fotograaf Jorrit ’t Hoen.

Reageer

Ook interessant

  • Anders samenwerken met je stakeholders in de Nd Opgave-impuls

In de Nd Opgave-impuls staat het werken aan een complexe opgave samen met het stakeholderveld centraal. Het programma helpt teams het veld in kaart te brengen, stakeholders uit te nodigen en collectief eigenaarschap te creëren rond een opgave. Vijf teams rondden het programma – tot dan nog de Nd Transitiechallenge – begin van dit jaar […]

lees meer
  • Zuidasdok OVT gespiegeld door collega’s

Station Amsterdam Zuid groeit snel en wordt naar verwachting het op een na grootste station in Amsterdam. Een gezamenlijk programma van Rijkswaterstaat, ProRail en Amsterdam richt zich op het ondergronds brengen van de A10-zuid bij de Zuidas. Het project Zuidasdok is in 2020 omgevormd tot een programma-organisatie met afzonderlijke projectonderdelen. Het eerste project, de OV […]

lees meer
  • Nieuws
  • Er was eens… Nd Teams 2024

De laven sliepen nog, Holle Bolle Gijs had zijn buik nog vol. De Efteling lag er nog stil bij toen een Arabische poortwachter op de vroege morgen de deelnemers van Nd Teams 2024 naar hun bestemming begeleidde. Sommigen konden hun bijna kinderlijke enthousiasme niet bedwingen. En terecht. Hoe vaak komt het nou voor dat je […]

lees meer