Leren bij Neerlands diep in coronatijden: online waar mogelijk, face-to-face waar nodig

Ondanks dat online veel mogelijkheden biedt, zijn bepaalde fysieke leerinterventies vooralsnog niet online vervangbaar, althans niet met behoud van voldoende kwaliteit. Daarom kiezen we voor de koers ‘online waar mogelijk, face-to-face waar nodig’, wat inhoudt: 

• Het doel van het leerprogramma, de leeractiviteit of de leerinterventie vormt altijd het uitgangspunt.
• De meeste leerprogramma’s en -activiteiten van Neerlands diep zijn opnieuw ontworpen tot online of blended varianten (een mix van fysiek en online).
• We stellen hoge eisen aan de onlinemiddelen, zeker wanneer deze live-activiteiten vervangen. We kijken daarbij naar de eisen die de activiteit aan die middelen stelt en maken op basis daarvan een keuze. We hebben van onze partnerorganisaties toestemming om wanneer nodig de videoconferencingtool Zoom in te zetten, met maximaal veilige instellingen.
• Wanneer interacties of settings niet online vervangbaar zijn, hebben we tot nu toe deze (delen van) live leeractiviteiten veelal uitgesteld. Nu de overheid weer kleinschalige bijeenkomsten toestaat, voeren wij die ook weer uit, op locaties waar anderhalve meter afstand gehouden kan worden en voldaan wordt aan de overige RIVM-richtlijnen.

Verbinden: het netwerk(en) blijven ondersteunen

Bij het online herontwerp van activiteiten bleven we in het begin dichtbij het oorspronkelijke fysieke ontwerp. We beperkten wel de tijd dat deelnemers tegelijk online, in beeld en te horen waren, en spreidden die over meer momenten. Daarnaast zorgden we voor een ritme van werken in grote en kleine groepen. Ook werkten we nog meer dan anders met voorbereidingsmaterialen, zoals filmpjes en artikelen, waar deelnemers(groepen) in hun eigen tijd aan konden werken.

‘Ik was positief verrast hoe het ging bij onze herontworpen tweedaagse in april. Iedereen deed mee, deelde hoe het ervoor stond en ging gedisciplineerd om met de technische uitdagingen van een online sessie.’

Alijd Bunge, programmamanager Neerlands diep

We vonden het belangrijk om individueel contact te onderhouden met de deelnemers en het contact binnen de deelnemersgroepen te faciliteren. We gaven in de live-activiteiten aanvankelijk veel aandacht aan de gevolgen van de coronacrisis voor het werk en de privésituatie, ook door de inhoudelijke thema’s daaraan te relateren.

‘We hadden Nicoline Mulder te gast over value based projectmanagement. Het was een prachtig moment om deze theorie te gebruiken, aansluitend bij het gevoel van chaos die corona bij deelnemers teweegbracht.’

Luc Boekesteijn, programmamanager Neerlands diep

De verbinding zochten we ook in het ondersteunen van het brede Neerlands diep-netwerk. Voor hen lanceerden we de Nd Sociëteit, een serie van online inspiratie- en netwerkbijeenkomsten. Mensen hadden de mogelijkheid om tweewekelijks op donderdagmiddag vrij in te lopen om in gesprek te gaan met vakgenoten aan de hand van een inhoudelijk spreker.

De deelnemers stelden het zeer op prijs dat ze op deze manier contact konden houden.

Bij Nd Kern maakten deelnemers ieder hun eigen organisatieopstelling met schaakstukken, stuurden elkaar de foto’s toe en gingen erover in gesprek.

Verdiepen: ruimte voor reflectie aan de hand van de praktijk

In alle leeractiviteiten van Neerlands diep relateren we theorie, inspiratie en nieuwe perspectieven aan de praktijkcontext van de deelnemers. Daarvoor werken we veel aan reflectie: zelfreflectie op het handelen in praktijkcontext of wederzijdse reflectie tussen deelnemers(teams).

We hebben positieve ervaringen met online reflectie, onder andere bij een lastig thema als veerkracht in het werk. Dit soort gesprekken goed faciliteren is hierbij van groot belang. Desondanks is onze ervaring dat reflectie vaak makkelijker gaat als er al vertrouwelijkheid is opgebouwd in een fysieke bijeenkomst. In onze blended leerprogramma’s werkt dat ook al zo: de start is altijd fysiek, waarbij de deelnemers kennis hebben kunnen maken. Daarna komt pas de online reflectie.

In coronatijd bleek dat extra lastig te zijn, zeker voor de leerprogramma’s die nog niet of pas kortgeleden begonnen waren. Vaak werd ervoor gekozen om hierbij (delen van) bijeenkomsten uit te stellen.

In cijfers

Meer dan 90 procent van de live (synchrone) leeractiviteiten van Neerlands diep bestond tot de coronacrisis uit fysieke bijeenkomsten, voor een groot deel als onderdeel van leerprogramma’s of reflectiegroepen. Die bijeenkomsten, soms meerdaags, werden vaak omschreven als ‘vluchtheuvel’, een mogelijkheid om even los te komen van de dagelijkse hectiek in het werk. Er waren een aantal blended programma’s waar fysieke bijeenkomsten werden afgewisseld met online reflectiesessies. Onlinemiddelen werden vooral ingezet om deelnemers in hun eigen tijd bijeenkomsten als onderdeel van een leerprogramma te laten voorbereiden, hun praktijkopdrachten te laten uitwisselen en daarop te reflecteren, of voor kleinschalige gesprekken in bijvoorbeeld deelgroepen of met de programmabegeleiding of docenten.

In de nieuwe situatie werd online de basis. Dat betekende dat live-activiteiten online doorgingen als dat mogelijk was, of (deels) doorgeschoven werden als dat niet anders kon. 

Live leeractiviteiten in de periode 16 maart – 1 juli 2020

Verrijken: ondersteunende methodieken inzetten en het online ritme vinden

Bij (onderdelen van) programma’s die een inhoudelijke focus hebben, zoals bij de Nd Duurzaamheidschallenge, Nd Alliantieleren, Nd Reflectiegroep Programmamanagement en Nd Spiegels, werkten we met extra middelen om gezamenlijk iets in te vullen of te maken, vaak in de vorm van online whiteboards, zoals Mural, Conceptboard en Padlet.

Samen iets maken werkt over het algemeen goed online. Iedereen heeft dezelfde mogelijkheden en je kunt zelfs met een grotere groep aan hetzelfde werken. Dat kan live, maar ook in eigen tijd. Zo maakten we bij de Nd Duurzaamheidschallenge voor elk deelnemersteam een eigen online portfolio, dat ze konden gebruiken voor het programma zelf, maar ook konden delen met collega’s of stakeholders.

‘Ik heb de online sessies als heel professioneel ervaren. Zowel de al geplande online reflectiesessies als de sessies die naar online waren omgezet. Ze verliepen soepel, ook bijvoorbeeld met de simulatie van de multistakeholderdialoog in wisselende breakoutrooms (online subruimtes). Creatieve werkvormen met behulp van whiteboards droegen hieraan bij.’

Christian Slot, programmabegeleider Hoogwaterbeschermingsprogramma en deelnemer aan de Nd Duurzaamheidschallenge

Om effectief gebruik te maken van de mogelijkheden en kansen die online biedt, is het noodzakelijk om programma’s opnieuw te ontwerpen en goed na te denken over hoe je online je doelen wilt bereiken. Een bruikbaar hulpmiddel hierbij is het SAMR-model, dat vier niveaus onderscheidt: van vervanging (het een-op-een vervangen van een fysieke werkvorm door een online variant) tot herdefinitie (nieuwe vormen van online leren die fysiek niet mogelijk zijn). Waar we in het begin van de coronatijd vooral op vervanging van activiteiten inzetten, kijken we nu naar de mogelijkheden van online op andere niveaus in dit model.

Deelnemersteams aan de Nd Duurzaamheidschallenge hielden hun voortgang bij in een online portfolio.

Vernieuwen: werken aan een toekomstvast aanbod

We hebben als Neerlands diep-team in korte tijd veel geleerd over online leren. Over hoe je online faciliteert, het ritme van een sessie of een leerprogramma opbouwt en welke onlinemiddelen daarbij werken. Bij onze activiteiten zien we dat deelnemers meer gewend raken aan online werken en leren, en daarmee ook hogere verwachtingen hebben dan drie maanden geleden.

Zolang corona nog niet de wereld uit is, blijven we leeractiviteiten en -programma’s waar mogelijk ombouwen naar een online variant. Nieuwe en vernieuwde leeractiviteiten en -programma’s ontwerpen we integraal online of blended. Daarvoor bouwen we onder andere een goede online gereedschapskist, zowel voor de live (synchrone) activiteiten als voor het (asynchroon) leren in eigen tijd. De zoektocht naar veilige en goed ondersteunde middelen die we kunnen inzetten voor alle leeractiviteiten zal nog wel even duren.

‘We steken nu veel energie in het opnieuw doordenken hoe we bij elke activiteit steeds zo dicht mogelijk bij het beoogde doel kunnen komen. We ontwikkelen een adaptief programma dat kan meebewegen met de huidige dynamiek: een all weather programmering, waarmee we onze deelnemers en partners een betrouwbaar en kwalitatief hoogwaardig aanbod kunnen blijven bieden.’

Ellen Visser, directeur Neerlands diep

En we kijken ook verder vooruit. Onder de noemer ‘Nd Next Generation’ gaan we samen met onze partners en ons netwerk aan de slag om te kijken hoe Neerlands diep kan blijven anticiperen op veranderende behoeften van onze partners en doelgroep in de publiek bouw- en infrawereld. Ook daarbij zal online en blended leren ongetwijfeld een belangrijke plek krijgen.

Kortom, de coronacrisis heeft gezorgd voor een andere kijk op online en blended leren binnen Neerlands diep. Er staat ons een uitdagende tijd te wachten, waarbij we nauw blijven aansluiten bij de wensen, behoeften en mogelijkheden van onze deelnemers en partners. We weten een ding zeker: het zal niet meer zo worden als voorheen.

Wil je meer weten over online leren bij Neerlands diep? Neem dan contact op met programmamanager Steven van Luipen.