Dit laatste artikel in de reeks zoomt in op bewegingen die je als projectmanager kunt maken. Hiervoor is een routekaart ontwikkeld die richting geeft als een soort kompas. De focus ligt daarbij op de ontwikkeling van vaardigheden voor digitaal leiderschap in 9 stappen. Zet het in als instrument om in kaart te brengen waar je als projectmanager staat: welke bewegingen heb jij al gemaakt richting digitaal leiderschap? Waarin kun jij je verder ontwikkelen? Uit de nog te zetten stappen in de routekaart kunnen aandachtspunten worden afgeleid voor jezelf, jouw team of zelfs de organisatie. Onder de routekaart worden de 9 stappen kort toegelicht.

Figuur 1: Beweging van traditioneel naar digitaal leiderschap tijdens de digitale transformatie

Stap 1: Van traditioneel naar digitaal

Breng voor jezelf in kaart wat de digitale transformatie betekend voor jouw werk als projectmanager, voor jouw team of organisatie. Het kan jouw project verder helpen als je je bewust bent van het onderscheid tussen aspecten die horen bij een traditioneel aangestuurde organisatie en een organisatie die zich in de digitale transformatie bevindt. Breng in kaart wat dit betekend dit voor jouw projecten. Meer verdieping vind je hier.

Stap 2: Van denkend vanuit procedure naar denkend vanuit de eindgebruiker

De rol van stakeholders speelt in een steeds vroeger stadium van een project een rol. Stimuleer perspectivistische lenigheid; faciliteer dat partijen zich onderling proberen te verplaatsen in elkaars perspectief of de ‘werkelijkheid’ van de ander, om een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door dilemma’s zichtbaar te maken, of welke uiteenlopende betekenissen verschillende mensen geven aan één begrip. Dit kan al vanaf het prille begin van een project en hier zijn verschillende instrumenten voor in te zetten, zoals de Nd Participatiespiegel.

Stap 3: Van hiërarchie naar samenspraak

Besteed met jouw team aandacht aan de rol van omgevingspartijen bij een project. Vergroot het bewustzijn van jezelf en collega’s welke partijen belangrijk zijn voor het project en hoe samenwerking gestimuleerd kan worden. Dit kan inzichtelijk worden gemaakt door al vroeg in het programma een stakeholdersanalyse te maken. Meer verdieping vind je hier.

Stap 4: Van digitaal analfabetisme naar meebewegen met ontwikkelingen

Verdiep je in de ontwikkelingen rondom de digitale transformatie op de manier die bij jou past. Voor de één is dit door middel van het lezen van vakliteratuur, een ander steekt meer op van werkbezoeken naar voorbeeldprojecten of ‘innovatie labs’. Ook bij Neerlands diep kun je voor inspiratie terecht met een ruim aanbod aan Masterclasses, individuele & teamprogramma’s en netwerkbijeenkomsten. Meer verdieping vind je hier.

Stap 5: Van innovatie naar Maatschappelijk Verantwoord Innoveren

Door Maatschappelijk Verantwoord Innoveren (MVI) word je als projectmanager gestimuleerd om waarden al vanaf het begin mee te nemen in de ontwikkeling van innovatieve projecten. Het draagt positief bij aan een goed resultaat om waarden die een rol spelen te identificeren en deze vanaf de start van het project mee te nemen, zowel bij het creëren van draagvlak bij de betrokken omgevingspartijen als tijdens de ontwerpfase. Denk bijvoorbeeld bij het design van een nieuw ICT-systeem vanaf het begin na over de rol die waarden zoals veiligheid en privacy erin kunnen spelen. Meer verdieping vind je hier.

Stap 6: Van een bureaucratische mindset naar een houding van praktische wijsheid

Volgens de Griekse filosoof Aristoteles geeft een houding van ‘praktische wijsheid’ je inzicht in hoe je, met oog voor de context, in concrete situaties moet handelen. Hiervoor heb je deugden nodig, waaronder moed. De balans kan bij de ene beslissing meer richting overmoed neigen en de andere keer richting dapperheid, ‘moed’ bevindt zich er precies tussenin. Voordat iemand ‘de moed heeft verzameld’ om iets aan te kaarten, kan er een innerlijke strijd zijn, een zoektocht naar het juiste midden.

Stap 7: Van openstaan voor het onbekende naar de moed om soms buiten veilige kaders te treden

Een digitaal leider komt soms in situaties terecht waar eisen en rollen tegenstrijdig en moreel geladen zijn. Technologische vernieuwingen kunnen er om vragen om buiten veilige kaders te treden. Een projectmanager moet blijven zoeken naar een aanvaardbare oplossing. Door zelf grenzen te stellen, de controle enigszins los te laten door open te staan voor het onbekende en samen te werken met stakeholders. En daarnaast met zijn of haar leidinggevende in gesprek blijven over de voortgang, de onzekerheden en de risico’s. Ook dit bedoelde Aristoteles met het inzetten van moed vanuit een houding van praktische wijsheid.

Stap 8: Van verticale naar horizontale moraliteit

Een gezamenlijk doel en een gedeelde visie komen ieder project ten goede. Binnen een team kan er sprake zijn van een botsende visie. Dit kan voortkomen uit een conflict over doelen of belangen, maar ook over betekenis en waarden. Bij een verticale moraliteit wordt uitgegaan van een ‘universele waarheid’, gebaseerd op rationale overwegingen, bij een horizontale moraliteit is dit niet het geval. Daarom is het belangrijk om met elkaar gesprekken te voeren over betekenisgeving: waar hebben we het over? Bij innovatieve projecten is het daarnaast belangrijk om de vraag te blijven stellen: ‘het is innovatief, maar is het ook goed?’.

Stap 9: Van reactief naar actief reflecteren op uiteenlopende praktijksituaties

Bij innovatieve projecten kan sprake zijn van conflicterende waarden en andere onzekerheden. Er ontstaat een betere samenwerking als met het team gereflecteerd wordt op uiteenlopende praktijksituaties, om op basis van ervaringen met elkaar te verkennen welke waarden van belang zijn, deze vorm te geven en te beoordelen. Een gezamenlijke moraal komt tot stand door met elkaar het gesprek te voeren en gezamenlijk betekenis te geven aan waarden in een gezamenlijke morele ruimte. Maak van gezamenlijk reflecteren een voortdurend terugkerend element tijdens jouw project en besteedt daarbij aandacht aan het onderscheid tussen reflection-on-action (reflectie na een gebeurtenis) en reflection-in-action (reflectie tijdens een gebeurtenis).